مقدمه

بارش باران و پرورش میگو:

بین بارش باران و پرورش میگو ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. معمولاً مشکلات پرورش میگو در خشک‌سالی شدید یا بارش باران سنگین رخ می‌دهد. مشاهدات نشان می‌دهد که به‌طور عمده تلفات شدیدی در طول بارندگی رخ می‌دهد. در چند سال گذشته، در سطح جهانی شاهد تغییرات شدید آب‌وهوایی نظیر خشک‌سالی، بارندگی‌های سنگین و طوفان‌های شدید تحت تأثیر پدیده‌های النینو (El Niño) و لانینا (La Niña) هستیم.

چگونه این تغییرات آب‌وهوایی بر پرورش میگو در سطح جهان تأثیر خواهد گذاشت؟

باران خطرناک‌ترین پدیده طبیعی است که می‌تواند بر فرآیند پرورش در مزارع میگو تأثیرگذار باشد. به‌طورکلی مزرعه‌داران زمان مواجهه با مشکلات را فصل‌های موسمی بیان می‌کنند. ضرر و زیان عمده در فصل‌های بارانی رخ می‌دهد.

چگونه باران شدید بر پارامترهای آب در مزارع پرورش میگو تأثیر می‌گذارد؟

بارش باران اثرات بسیار جدی‌ای بر پرورش میگو دارد. این اثرات عبارت‌اند از گرفتگی عضلانی، از دست دادن اشتها و کاهش مصرف خوراک، تجمع میگو در کناره‌های استخر (۲ تا ۳ روز بعد از باران) و پدیده آب‌شش سیاه یا میگوی کثیف. با توجه به برخی مشاهدات و سوابق در جنوب تایلند، ممکن است مرگ‌ومیر میگو از ۲-۳ درصد تا ۵۰ درصد متغیر باشد. شکی نیست که باران‌های سنگین می‌توانند باعث مرگ‌ومیر زیاد در مزارع میگو شوند. بااین‌حال، درصورتی‌که مزرعه‌دار نسبت به اقدامات مدیریتی آگاهی داشته باشد می‌توان از مرگ‌ومیر میگوها جلوگیری نمود و یا اینکه ضرر و زیان را به حداقل رساند.

بسیار مهم است که پرورش‌دهندگان از اثرات مستقیم و غیرمستقیم باران بر پارامترهای آب در استخرهای میگو آگاهی داشته باشند. در این مقاله، ما در مورد اثرات مستقیم و غیرمستقیم باران‌های شدید در مزارع میگو بحث می‌کنیم و جزئیات دقیقی را در مورد نحوه تأثیر بارش بر پرورش میگو موردبحث قرار می‌دهیم.

اثرات مستقیم و غیرمستقیم بارش باران بر پرورش میگو

اثرات مستقیم بر روی آب حوضچه‌های پرورش شامل کاهش دما، اکسیژن، pH، قلیائیت و شوری می‌باشد. علاوه بر این اختلالات صوتی و موج افزایش‌یافته و آب باران از دیواره‌ها به استخر وارد می‌گردد.

اثرات غیرمستقیم باران، نابودی و سقوط فیتوپلانگتون‌ها و انباشت مواد آلی در کف استخر است. پس‌ازاینکه دمای آب به حالت عادی برسد، شکوفایی ناگهانی در جمعیت باکتری‌های استخر ایجاد می‌شود. همچنین آشفتگی ایجادشده در لایه‌های لجن باعث ایجاد لایه بی‌هوازی (خاک سیاه) شده و میگو را در معرض گاز سمی هیدروژن سولفید (H2S) قرار می‌دهد.

نتایج اثرات مستقیم و غیرمستقیم بارش باران بر پرورش میگو عبارت‌اند از:

• وقتی همه موارد بالا اتفاق می‌افتد، استخر خالی از اکسیژن شده و گازهای سمی مانند H2S آزاد می‌شوند.
• میگوهایی که به‌تازگی پوست‌اندازی کرده به خاطر  بودن درمعرض گازهای سمی و پاتوژن‌ها ضعیف شده و درنهایت تسلیم عوامل بیماری‌زا و عفونی می‌شوند.
• ممکن است مرگ‌ومیر ۲-۳ روز پس از بارندگی شدید، رخ دهد.

دما

در طول بارش‌های شدید یا طولانی و روزهای ابری، نور خورشید کمتر به سطح آب‌های استخر خواهد رسید. علاوه بر این وزش باد در سراسر سطح آب استخر می‌تواند دمای آب را تا ۲-۳ درجه سانتی‌گراد کاهش دهد. دمای آب مطلوب باید بین ۳۰ تا ۳۱ درجه سانتی‌گراد باشد. هنگامی‌که درجه حرارت ۱ درجه سانتی‌گراد کاهش داشته باشد، جذب غذا توسط میگو ۵ تا۱۰ درصد کاهش می‌یابد. بنابراین، کاهش ۳ درجه سانتی‌گرادی دمای آب می‌تواند سبب کاهش مصرف خوراک تا ۳۰ درصد شود. هنگامی‌که دمای آب کاهش می‌یابد، دلپذیری و جاذبه خوراک کمتر شده و میگو که موجودی خون سرد می‌باشد تحت تأثیر دمای آب استخر قرار می‌گیرد.

کاهش دما

طی کاهش دما فعالیت میگو کاهش می‌یابد. آن‌ها کمتر حرکت می‌کنند و تمایل دارند در کف استخر تجمع یابند. این امر به‌شدت سبب افزایش تراکم میگو در کف استخر می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، به‌طور طبیعی رقابت شکل می‌گیرد و میگو استرس بیشتری را تجربه می‌کند زیرا برای اکسیژن و فضای محدود رقابت می‌کنند.

بعد از باران سطح آب سردتر شده و میگوها به‌ناچار به سمت مناطق گرم‌تر در استخر حرکت کرده که متأسفانه معمولاً محل تجمع لجن است. در اینجا میگو در معرض گاز سمی H_۲S و باکتری‌های بیماری‌زا قرار می‌گیرد. در این مناطق، سطح اکسیژن به‌طورمعمول کم است و در طول دوره‌ی بارانی، ممکن است به صفر برسد.

دمای نرمال

زمانی که دمای آب در حالت طبیعی و نرمال باشد، فعالیت میکروبی با افزایش دمای آب افزایش می‌یابد و به‌موجب آن، بار آلی را در استخر کاهش می‌دهد. هنگامی‌که دمای آب به‌صورت ناگهانی کاهش یابد، میکروب‌ها نیز فعالیت خود را کاهش می‌دهند. این فرآیند منجر به تجمع بیشتر مواد آلی در حوضچه پرورش می‌شود. هنگامی‌که پس از چند روز درجه حرارت دوباره افزایش یابد، شکوفایی باکتریایی ناگهانی پدیدار می‌شود، زیرا مقدار زیادی مواد آلی برای تغذیه میکروارگانیسم‌ها وجود دارد. باکتری‌ها طی فرآیند تجزیه مواد آلی اکسیژن بیشتری را مصرف می‌نمایند و درنهایت موجب کاهش سطح اکسیژن در استخر می‌شوند.

کاهش ایمنی

بارندگی‌های سنگین می‌تواند pH آب حوضچه‌های پرورش (معمولاً 8) را کاهش دهد. pH باران معمولاً حدود 6/5 الی 7 است. باران در مدت کوتاهی به‌طور مستقیم pH را به میزان 0/3 الی 1/5 درجه کاهش می‌دهد. این فرآیند باعث کاهش فوری فعالیت فیتوپلانکتون‌ها می‌شود. هنگامی‌که pH آب استخر کاهش می‌یابد، این امر باعث می‌شود تا مسمومیت H2S فزایش یابد. H2S در pH پایین بسیار سمی است. همچنین میگو در شرایط نامساعد نظیر کاهش اکسیژن، افزایش تراکم استخر، افزایش مسمومیت H2S و کاهش شوری و قلیاییت آب، تحریک به پوست‌اندازی می‌شود. بروز این تغییرات در استخر باعث افزایش احتمال مرگ‌ومیر میگوی پوست‌اندازی کرده طی ۲-۳ روز پس از بارش می‌شود. بااین‌حال، اغلب مزرعه‌داران متوجه سطح مرگ‌ومیر نمی‌شود، زیرا میگوهای مرده توسط میگوهای دیگر خورده می‌شود.

به‌طور مستقیم، پرورش‌دهندگان این واقعه را تنها زمانی متوجه خواهند شد که میانگین رشد روزانه (ADG) بهبود نیافته است. علامت کلیدی این شرایط چیست؟ هنگامی‌که مصرف خوراک برای ۱-۲ روز پس از باران سنگین افت می‌کند، هم‌جنس خواری (cannibalism) رخ می‌دهد. درنهایت اثر شوک ناگهانی pH منجر به کاهش ایمنی میگو می‌شود.

اکسیژن محلول پایین

در حوضچه‌های پرورش میگو، معمولاً دو منبع تأمین‌کننده اکسیژن محلول (DO) وجود دارد:

1. هواده‌ها
2. فیتوپلانکتون

در طول بارندگی‌های طولانی، به دلیل ابری بودن آسمان و عدم دسترسی به نور مستقیم خورشید فعالیت اکسیژن سازی فیتوپلانگتون‌ها کاهش می‌یابد. این شرایط نامطلوب است زیرا حتی اگر فعالیت میگو به دلیل تغییرات دما کاهش پیدا کند، نیاز به اکسیژن آن هنوز بالا بوده و یا در حد نرمال است. علاوه بر این، اکسیژن محلول توسط هواده‌ها نیز تأمین می‌شود و اگر آب به‌درستی مخلوط نشده باشد، لایه‌بندی/ رکود آب استخر رخ می‌دهد. لایه آب شیرین (فرآیند لایه‌بندی) روی سطح حوضچه باعث می‌شود که انحلال اکسیژن به سایر قسمت‌های بدنه آبی به‌سختی صورت پذیرد. در این وضعیت اگر اقدامات صحیح مدیریتی بلافاصله صورت نگیرد، سطوح اکسیژن محلول طی نیم ساعت از ۴ ppm به ۲ ppm و سپس ۱.۵ ppm کاهش می‌یابد.

شوری و قلیاییت

با رقیق شدن آب حوضچه پرورش میگو با آب باران، میزان شوری و قلیاییت هر دو کاهش می‌یابد. باید توجه داشت که میگوها برای حفظ سختی پوسته بدن خود نیاز به مواد معدنی کافی در آب دارد. هنگامی‌که شوری به‌سرعت کاهش می‌یابد، میگوی پوسته اندازی کرده نمی‌تواند همانند حالت طبیعی املاح معدنی را جذب کرده و پوست خود را  سخت نماید. در این وضعیت هم‌جنس خواری رخ‌داده و منجر به ایجاد عفونت در میگوهای ضعیف می‌شود.

جمعیت پلانکتون‌ها نیز به علت شدت نور کم، شوری پایین و pH کم، کاهش می‌یابد. همچنین این تغییرات بر جمعیت میکروبی استخر اثر می‌گذارد؛ زیرا با مرگ جمعیت‌های باکتریایی مفید، جمعیت باکتری‌های بیماری‌زا رشد می‌نمایند.

اصوات

صدای ریزش باران بر سطح آب استخر برای ما بلند به نظر می‌رسد؛ حال با توجه به تمایل آب در تقویت کردن صداها تصور کنید که این اصوات برای میگوهای موجود در استخر چگونه به نظر می‌رسد. این صداها باعث می‌شود تا استرس زیادی به میگوها وارد گردد. در این وضعیت میگو سعی خواهد کرد که از صداهای بلند فرار کرده و به لایه‌های پایینی آب در کف استخر پناه برد. با این شرایط آن‌ها در معرض شرایط بد محیطی نظیر کاهش اکسیژن، تراکم بالا، حضور گازهای سمی و درجه حرارت پایین قرار می‌گیرند.

امواج ناشی از فعالیت باد

لایه لجن موجود در کف استخرهای پرورش میگو توسط لایه‌نازک خاکستری‌رنگی (اکسیژنه شده) پوشیده شده است. بادهای قوی باعث ایجاد امواج می‌شوند که لایه خاکستری را مختل می‌کند. از این به بعد میگو در معرض لجن سیاه (حاصل فعالیت باکتریایی غیر هوازی) که گازهای مختلف سمی مانند H_۲S، آمونیاک، نیتریت و متان را آزاد می‌کند، قرار می‌گیرد. علاوه بر این آب بارانی که از طریق دیواره‌ها وارد استخر شده موجب اختلاط لایه‌های عمقی آب می‌شود و درنتیجه با جابه‌جایی لایه‌های لجن گازهای سمی آزاد می‌شوند. در معرض این گازهای سمی، میگوها ضعیف‌تر شده و مستعد ابتلا به عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌شود.

شما می‌توانید قسمت دوم این مقاله را در لینک زیر بخوانید:

قسمت 2

نگارنده: فرزانه امانی کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان