مديريت غذادهی، ضايعات و خوراک‌های خورده نشده که به‌شدت کيفيت آب را کاهش و اکسیژن را مصرف میکنند، کنترل می‌کند. آمونياک و فسفات و ديگر مواد، حاصل اين فرآيند هستند. فسفات و آمونياک سبب رشد فيتوپلانکتون‌ها میشوند. در طول روز فیتوپلانکتون‌ها اکسيژن تولید می‌کنند اما در شب همگی مصرف‌کننده اکسيژن هستند. اين کاهش شديد اکسيژن سبب ايجاد استرس و مرگ و مير در آبزيان پرورشی می‌شود. جلبک‌ها دوره زندگی کوتاهی دارند و مواد مرده جلبکی خود منبعی از مواد آلی‌اند که اين چرخه را باز چرخ می‌کنند.

حذف ضايعات در استخرهای پرورش ميگو

در طول فرايند دنيتريفيکاسيون نيتريت به نيترات و در نهايت به گاز نيتروژن توسط انواع باکتري‎های هوازی و بي هوازی تبديل می‌گردد. گاز نيتروژن، يعني محصول نهایی دنيتريفيکاسيون در آب نامحلول بوده و از آن خارج می‌گردد. فسفر توسط خاک بستر استخر جذب می‌شود. منبع اصلی نيتروژن (  30-20 درصد ) و فسفر (10-5) درصد، موجود در استخرهای پرورش ميگو، خوراک است. از سوی ديگر، برخی از مواد آلی موجود نيز پوسيده شده و در بستر ذخيره می‌گردند. رسوبات بستر توانايی نگهداری فسفر به فرم نامحلول فسفات را دارند.

مدیریت تغذیه

رسيدن به حداکثر رشد، حذف عوامل آلاینده و کاهنده کيفيت آب و حفظ سلامت ميگو به غذا و مديريت تغذيه وابسته است. توجه به نوع غذا، شدت غذادهی و ميزان مصرف آن توسط ميگو از موارد مهم در مديريت پرورش می باشد.

غذادهی می‌بایست بر اساس احتیاجات گونه‌های مختلف میگو در مراحل مختلف وزنی و سنی آنها انجام پذیرد. تعیین تعداد دفعات، زمان و درصد غذادهی در پرورش میگو به طور معمول تحت تاثیرعواملی همچون نوع گونه پرورشی، مراحل مختلف وزنی و سنی، میزان تولیدات طبیعی استخر، نوع سیستم مورد استفاده در پرورش و شرایط آب و هوایی حاکم بر منطقه است. لذادر صورتیکه غذادهی بیش از مقدار مورد نیاز صورت گیرد علاوه بر صرف هزینه های هنگفت با اثرات جبران ناپذیری همراه خواهد بود. تامین نیازهای غذایی میگو و پایداری مناسب جیره غذایی تولید شده در آب حائز اهمیت است.

نیازهای تغذیه‌ای

نیازهای غذایی به آن دسته از ترکیبات غذایی اطلاق می‌شود که باید در جیره غذایی روزانه میگو وجود داشته باشد تا موجود بتواند تمام اعمال متابولیسمی که موجب فعالیت‌های چون حرکت‌‌، رشد و اعمال حیاتی دیگر می‌شود را به درستی انجام دهد. این نیازها شامل : پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، ویتامین‎ها و مواد معدنی است. از این رو عواملی همچون نوع مواد اولیه ، مراحل ساخت ، نحوه خرد کردن و شرایط نگهداری می‌توانند اثرات زیادی بر روی کیفیت غذا داشته باشد. لیکن امروزه با توجه به وجود غذاهای تجاری مختلف ، مدیریت و نحوه‌ی غذادهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

خوراک با کیفیت

استفاده از خوراک باکيفيت و مديريت غذادهی صحيح سبب:

1. بهبود ضريب کارايی غذايی
2. افزايش توليد
3. درنهايت کيفيت آب را تضمين مي‌کند.

کيفيت خوراک به معنای جذب حداکثری مواد مغذی مانند پروتئين و انرژی موجود در آن می‌باشد و اين اتفاق وقتی رخ می دهد که مواد اوليه باکيفيت مناسب در توليد خوراک استفاده شود. استفاده از مواد اوليه با کيفيت در کنار روش‌های نوين توليد و ساخت خوراک ميگو، سبب کاهش ضايعات خوراک و مواد دفعی از ميگو می‌گردد. خوراک با کيفيت پایين سبب افزايش ضايعات شده و برای کيفيت آب استخرهای ميگو به شدت مضر است. کيفيت پائين مواد اوليه يعنی هضم پذيری اندک آنها و افزايش مواد دفعی کربن، نيتروژن و فسفر به محيط آبی به موازات آن کاهش رشد از عوارض عدم توجه به کيفيت خوراک در صنعت پرورش ميگو می‌باشد.

فرمولاسيون خوراک

فرموله کردن خوراک معمولا بر اساس ميزان نياز گونه‌ی هدف به انرژی، پروتئين، چربی، کربوهيدرات، ويتامين ها و ساير مواد مغذی صورت می‌‎‎گيرد و می‌توان با استفاده از نهاده‌‎های متنوع، انواع متفاوتی از خوراک را فرموله و توليد نمود. در بين مواد مغذی مورد نياز آبزی، پروتئين بسيار مهم و گران است و منبع تهيه آن از گذشته پودر ماهی بوده است.

تعداد دفعات غذادهی

تعداد دفعات غذادهی میگوها براساس میانگین وزن آن ها محاسبه می‌گردد. بطوریکه با افزایش وزن ، دفعات غذادهی نیز افزایش می‌یابد بطوریکه غذادهی به میگوهای تا وزن نیم گرم دو وعده در روز به میگوهای 3 گرمی چهار وعده در روز و از 4 گرم به بالا 5 وعده در روز انجام می‌گیرد.

زمان غذادهی

زمان غذادهی باید طوری تنظیم گردد که میگو بتواند مواد غذایی مورد نیاز خود را به موقع دریافت کند. چنانچه غذا در یک الی دو ساعت اولیه مورد استفاده قرار نگیرد از ارزش غذایی آن کاسته شده و همچنین میگو تمایلی نسبت به تغذیه از آن ندارد.

نظر به اینکه مدت زمان هضم ،جذب و دفع غذا توسط میگو 4 ساعت به طول می انجامد ، لذا باید زمان غذادهی را طوری تنظیم کرد که بتوان پس از هربار هضم و جذب غذا ، غذادهی مجدد انجام شود. از این رو غذادهی از ساعت 6 صبح در زمانیکه میزان اکسیژن محلول در آب رو به افزایش است شروع می‌شود و پس از هر 4 ساعت تکرار می‌گردد و این چرخه تا ساعت 10 شب زمانیکه میزان اکسیژن محلول در آب استخر کاهش می‌یابد ادامه پیدا می‌کند. اصولا تغذیه میگو از این ساعت به بعد به شدت کم می‌شود. لذا با توجه به مطالب ذکر شده حداکثر دفعات غذادهی 5 وعده در روز است.

درصد غذادهی

تعیین درصد غذادهی در طی یک روز در پرورش میگو بستگی به رفتار تغذیه‌‎‌ای میگوها ، میزان فعالیت آنها و میزان اکسیژن محلول در آب دارد. بعنوان مثال تغذیه میگوها بیشتر در شب انجام می‌شود و در روز میگوها بیشتر در زیر خاک کف استخر پنهان می‌گردند. این بدین معنی نیست که میگوها در روز تغذیه نمی‌کنند ، از آنجایی که میزان اکسیژن محلول در آب استخر در اواخر روز (هنگام غروب آفتاب ) به حد ماکزیمم خود می‌رسد لذا باید درصد بیشتری از غذا به این ساعت اختصاص داده شود.

تغذيه تا مرحله سيری

با تغذيه تا مرحله سيری، پرورش دهندگان ميگو می‌توانند غذادهی تا سطح بيشينه را ادامه دهند و به طور موازی ميزان هدر رفت خوراک را به حداقل برسانند. ميگوها تا زمان سیری ميتواند تحت يک رژيم کنترل شده، ميزان مشخصی از غذا را بر اساس مشاهده رفتار تغذيه‌ای شان دريافت کنند. سينی‌های غذادهی در ميگو ابزاری است تا بتوان ميزان فعاليت تغذيه ای حيوان را بررسی کرد. از اين ابزار در راستای غذادهی نيز استفاده می‌شود. با چک کردن مستمر سینی‌های غذا در بازه‌های زمانی ثابت و ثبت داده‌ها ميتوان به نتايج دقيق و خوبی دست يافت.

نظارت و کنترل

بارگذاری مواد مغذی ناشی از غذادهی بيشتر از نياز ميگو، سبب کاهش کيفيت آب ميگردد. به عنوان مثال، اگر ميزان 40-30 کيلوگرم در هکتار بيشتر از نياز ميگو غذادهی صورت گيرد، ميزان افت اکسيژن در شب به زير 4 ميلی‌گرم در ليتر خواهد رسيد و سبب ايجاد استرس در ميگو می‌شود. بنابراين هوادهی مکانيکی بايد انجام شود. بايد به اين نکته توجه کرد که به ازای افزايش هر 10 کيلوگرم خوراک در هکتار در روز، ميزان يک اسب بخار هوادهی مورد نياز است. سطح اکسيژن بصورت روزانه و فسفر و نيتروژن بايد به صورت هفتگی اندازه گيری شود. سطح بالای آمونياک و نيتريت نشان دهنده شدت تغذيه بيش از حد نياز و يا کيفيت پائين خوراک مصرفی و يا عدم تعادل بين نسبت پروتئين به انرژی قابل هضم در فرمولاسيون جيره است.

نگارنده : فرزانه امانی کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان