تنوع و تغییرات رنگ آب در استخرهای پرورشی
1403-03-16
استخر نرسری میگو
1403-03-19
ایمنی زیستی شامل شیوه‌ها، روش‌ها و سیاست‌هایی است که برای جلوگیری از بروز و گسترش بیماری‌های ناشی از میکروارگانیسم‌ها (از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها) و همچنین بسیاری از گونه‌های مهاجم آبزی استفاده می‌شود. بیماری‌ها یکی از بزرگترین علل ضررهای اقتصادی در صنعت آبزی پروری محسوب می‌شوند که سالانه میلیون‌ها دلار به تولید کنندگان آبزیان ضرر وارد می‌کنند. برخی از عوامل بیماریزای ماهی به خوبی شناخته شده هستند، ولی بیماری‌های دیگری در حال ظهور و یا گسترش به مناطقی هستند که قبلا در این مناطق دیده نشده بودند. شیوع بیماری‌ها می‌تواند به سرعت بروز کرده و گسترش یابد و اغلب منجر به مرگ و میر بالا می‌شود. پیش بینی زمان بروز بیماری دشوار است، اما استفاده معمول از اقدامات ایمنی زیستی می‌تواند خطر ابتلا و تأثیر اقتصادی این بیماری‌ها را کاهش دهد.
چرا ایمنی زیستی مهم است؟
واضح‌ترین دلیل این است که خطر ابتلا به بیماری و یا گسترش آن را در یک مزرعه کاهش می‌دهد. تراکم ذخیره سازی بالا باعث افزایش استرس می‌شود و می‌تواند منجر به سرعت بالا در گسترش بیماری شود. از آنجایی که گزینه‌های درمان برای اکثر بیماری‌ها در آبزی پروری محدود است، پیشگیری بهترین خط دفاع برای تولیدکنندگان آبزیان است. علاوه بر این اقدامات ایمنی زیستی می‌تواند به ارتقا سلامت ماهیان و حمایت از سرمایه گذاری اقتصادی کمک کند. یک دلیل نهایی برای انجام اقدامات ایمنی زیستی حفاظت از سلامت انسان است. در حالی که بسیاری از بیماری‌های زئونوز (بیماری‌های حیوانات و ماهیان که می‌توانند بر انسان اثر بگذارند) مسائل مربوط به ایمنی مواد غذایی هستند. تعدادی از عوامل بیماریزای ماهی وجود دارند که می‌توانند باعث بیماری انسان در تماس با ماهی آلوده شوند.
اقدامات ایمنی زیستی
اقدامات ایمنی زیستی مورد نیاز برای یک مزرعه بستگی به عوامل متعددی از قبیل نوع تأسیسات، هدف از تأسیسات (به عنوان مثال، ذخیره‌سازی، غذای ماهی) و همچنین گونه‌ها و مراحل پرورش دارد. تعیین اهداف ایمنی زیستی مورد نیاز شامل شناسایی مناطق خطر برای تأسیسات شما و تعیین اقدامات پیشگیرانه لازم است. اکثر اقدامات پیشگیرانه در مقایسه با تلفات احتمالی ناشی از مرگ و میر ماهی، کاهش تولید و یا نیاز به کاهش جمعیت پس از شیوع بیماری، مقرون به صرفه می‌باشد. بسیاری از این اقدامات به سرعت اجرا می شوند (به عنوان مثال حوضچه ضدعفونی ورودی، ضد عفونی دست‌ها و وسایل) در حالی که بقیه ممکن است سطوح متغیری از سرمایه گذاری را شامل شوند (به عنوان مثال، تجهیزات و امکانات قرنطینه اختصاصی).
اصول ایمنی زیستی
در ارزیابی یک مزرعه برای اقدامات لازم ایمنی زیستی ابتدا نیاز به دانش چگونگی گسترش بیماری‌ها در مزرعه و عوامل خطر مختلف برای انتقال می‌باشد. آگاهی از این موارد کمک می‌کند تا شناسایی، ارزیابی و اولویت بندی مناطق خطر خاص برای مزرعه خود را تعیین کرده و مشخص کنید چه اقداماتی به کاهش این خطرات کمک می‌کند.
انتقال بیماری در آبزیان
بیماری‌های ماهی می‌تواند بین ماهی‌ها با تماس مستقیم، خوراکی، منابع آب، فومیت‌ها و ناقلین گسترش یابد.
1) تماس مستقیم
یکی از رایج‌ترین روش‌های انتقال بیماری در حوزه آبزیان است که شامل انتقال عوامل بیماری از طریق تماس با ماهی آلوده است. ورود عامل بیماریزا ممکن است از طریق پوست، زخم باز، غشای مخاطی، یا آبشش رخ دهد. برخی از عوامل بیماریزا از ماهی‌های ماده به تخم‌های خود (انتقال عمودی) گسترش می‌یابد.
2) خوراکی
عوامل بیماریزا می‌توانند به صورت خوراکی با مصرف خوراک آلوده، ماهی‌های زنده یا یخ زده آلوده شده، و یا هم جنس‌خواری ماهی‌های مرده و یا در حال مرگ از همان واحد منتقل شوند. بلع آب آلوده به مواد زائد از ماهی‌های آلوده ممکن است به عنوان یک مسیر انتقال نیز استفاده شود.
3) منابع آب
آب می‌تواند به عنوان انتقال دهنده عوامل بیماریزا عمل کند. ماهی‌های آلوده می‌توانند منابع آبی که در آن زندگی می‌کنند را آلوده کنند. آلودگی از طریق ادرار، مدفوع، مایعات تولیدمثلی و مخاط ماهیان آلوده رخ می‌دهد. انتقال این آب آلوده در طی حمل ماهی می‌تواند عوامل بیماریزا را به مکان‌های جدید پخش کند.
4) فومیت‌ها
اشیای بی‌جانی هستند که می‌توانند عوامل بیماریزا را بین مناطق پرورش یا سایت‌های تولید انتقال دهند. اشیا پس از تماس با ماهی بیمار یا منابع آب آلوده، دچار آلودگی می‌شوند. شامل تجهیزاتی مانند تور، سطل، شیلنگ سیفون، کفش و لباس پوشیدنی توسط پرسنل یا وسایل نقلیه (مثال کامیون ها / تانک‌های حمل و نقل)
5) ناقلین
با شیوع کمتری، بیماری‌های ماهی ممکن است از طریق ناقلین پخش شوند. ناقلین موجودات زنده‌ای هستند، مانند پرندگان ماهی خوار که می‌توانند عوامل بیماریزا را گسترش دهند. این حیوانات با حمل عوامل بیماریزا در بدن یا روی پا و یا با بردن ماهی و یا قطعات ماهی از یک نقطه به نقاط دیگر سبب انتقال بیماری می‌شوند. جوندگان ممکن است عوامل بیماری زاهای ماهی را در بدن خود و یا با مدفوع و یا ادرار خود جابجا نمایند که سبب آلودگی محیط زیست یا خوراک ماهیان می‌شوند. حیوانات خانگی (مانند حیوانات خانگی که در اطراف مزرعه پرسه می‌زنند)
عوامل خطر اصلی ورود بیماری به یک مرکز آبزی پروری جابجایی ماهی، منابع آب، عوامل موثر بر سلامتی ماهی، تجهیزات آلوده و وسایل نقلیه و انتقال از طریق ناقلین است.
پیشگیری
خرید ماهی سالم
برای جلوگیری از ورود بیماری به مزرعه خود، ماهی را از تامین کنندگان شناخته شده و قابل اعتماد خریداری کنید.
قرنطینه ورودی‌های جدید
هنگامی که ماهی به مزرعه منتقل می‌شود، انتقال بیماری به ماهی موجود در مزرعه به وسیله جداسازی ماهیان ورودی می‌تواند به حداقل برسد. طول قرنطینه متغیر است و بستگی به وضعیت بیماری‌های نگران کننده دارد معمولاً 6-4 هفته پیشنهاد می‌شود. منطقه قرنطینه باید از محل نگهداری ماهیان موجود در مزرعه جدا شود و باید یک منبع آب یا جریان جداگانه داشته باشد و هرگونه پساب آب منطقه قرنطینه، در داخل یا خارج از مزرعه، باید برای جلوگیری از آلودگی منابع آب یا مناطق تولید ماهی مدیریت شود.
حفظ کیفیت مطلوب آب
تغییرات یا حفظ نامناسب پارامترهای آب، می‌تواند ماهی را بیمار نماید.
کم کردن استرس
حساسیت ماهی به بیماری به شدت تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرد. تعدادی از پارامترهای موجود در آبزی پروری می‌تواند باعث افزایش استرس در ماهی شود، از جمله تراکم ذخیره سازی بالا، پارامترهای کیفیت آب نامناسب و تغذیه نامناسب.
تغذیه مناسب
خوراک را در جای خشک و خنک نگهداری کنید و از 3 تا 6 ماه استفاده کنید. این امر به حفظ ثبات ویتامین و مواد معدنی در خوراک کمک می‌کند.
پایش مزرعه
ماهی را مکرراً پایش کنید. کارمندان باید از علائم اصلی بیماری در ماهی‌ها مطلع باشند و در هنگام مشاهده علائم تماس بگیرند. شناسایی زودهنگام بیماری‌های ماهی می‌تواند به کاهش میزان گسترش و تاثیر آن در مزرعه شما کمک کند. ماهی‌های بیمار یا مرده باید بلافاصله حذف شوند زیرا می‌توانند منابع بالقوه انتقال بیماری به ذخیره ماهیان باقی مانده باشند.
ثبت اطلاعات مزرعه
ثبت و نظارت بر تولید ماهی و پرونده‌های بهداشتی می‌تواند به شناسایی مشکلات بیماری کمک کند. سوابق دقیق بیماری‌های ماهی و یا مرگ و میر باید ثبت گردد. پرونده‌های مربوط به پارامترهای تولید ماهی، مانند رشد و ضریب تبدیل غذا را برای کمک به تشخیص مشکلات بیماری‌های تحت بالینی نگه دارید.
حوضچه‌های ضدعفونی
باید در نزدیکی ورودی به مزرعه قرار گیرد. وسایل نقلیه و چکمه‌ها باید قبل و بعد از خروج از منطقه، با محلول مناسب ضدعفونی گردند.
بازدیدکنندگان مزرعه
به ویژه افرادی که از مناطقی هستند که ممکن است در معرض بیماری‌های ماهی قرار داشته باشند (به عنوان مثال سایر مزارع یا مناطقی با شیوع بیماری شناخته شده)، ممکن است به عنوان ناقلین بیماری شناخته شوند.
این افراد باید اقدامات لازم برای به حداقل رساندن خطر بالقوه انتقال بیماری را انجام دهند، که شامل پوشیدن لباس‌های تمیز و چکمه‌های لاستیکی یکبارمصرف یا ضد عفونی در مزرعه است.
کارکنان
بایستی کار خود را از مناطق با حساسیت کمتر به سمت حساسیت بالا انجام دهند. مثلا از ماهیان انگشت قد به سمت مولدین. دسترسی به انکوباسیون و بخش لاروی باید محدود به تعداد کمی از پرسنل آموزش دیده شود.
هنگامی که اقدامات ایمنی زیستی را در مزرعه اجرا می‌کنید، مهم است که این کار را به کارکنان و بازدید کنندگان مزرعه خود اطلاع دهید. داشتن یک برنامه مکتوب تضمین می‌کند که افراد مرتبط به مراحل لازم دسترسی داشته باشند و در بسیاری از موارد نیاز به پروسه بازرسی یا الزامات حمل و نقل است. هنگامی که اقدامات ایمنی زیستی اجرا می شود، ارزیابی عملکرد کار نیز اهمیت دارد.
مقاله مربوطه:
نگارنده: ساراپارسا کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان
