استخرهای آبزی‌پروری دارای اکوسیستم پویا و پیچیده‌ای می‌باشند. پرورش آبزیان به‌شیوه مطلوب در این استخرها در صورت مدیریت مناسب چرخه مواد مغذی و پسماندهای دفعی موجود در بستر میسر خواهد بود. در تولید میگوی پرورشی، طراحی صحیح استخرهای پرورشی، از اصول اولیه ایجاد استخر می‌باشد. برای طراحی مناسب استخرها باید نکاتی را ازجمله شکل استخرها، محل نصب هواده‌ها، اندازه استخر، دیواره‌ها، بسترسازی استخرها، ورودی و خروجی، خروجی مرکزی موردتوجه قرارداد. معمولاً استخرهای پرورش میگو را به شکل چهارگوش احداث می‌کنند.

افزایش تراکم پرورش در استخر

افزایش تراکم پرورش در استخرهای آبزی‌پروری، به دلیل میزان بالای ورودی نهاده‌ها (همچون غذای دستی و انواع کود) سبب تجمع مواد آلی در طول دوره پرورش می‌گردد. پسماندهای آلی (مواد دفعی) حاصل از متابولیسم موجودات پرورشی نیز به این حجم مواد زائد افزوده می‌گردد. به این لیست می‌بایست غذای خورده نشده و متابولیت‌های حاصل از آن را که در بستر تحت شرایط هوازی و بی‌هوازی تولید می‌گردند اضافه نمود.

بااین‌حال باید به این نکته نیز توجه نمود که انباشت حجم بالای پسماند در بستر استخر، سبب بروز اختلال درروند تجزیه مواد در این بخش از استخر خواهد گردید. بر اساس محاسبات تئوریک، به ازا هر کیلوگرم توده زنده میگوی پرورشی، در حدود 500 گرم پسماند تولید می‌شود. به‌این‌ترتیب، تولید 7 تن در هر هکتار استخر، به تولید 3.5 تن لجن منجر خواهد گردید و ضروری است این حجم از پسماند به شیوه‌ای مناسب از استخر خارج شود.

بستر استخر

بستر استخر در طول دوره پرورش، نباید از مواد آلوده‌کننده (مواد دفعی) پوشیده شود تا میگوها بتوانند در این مناطق تغذیه کنند.

به‌منظور مدیریت بار مواد آلی بستر و بهینه‌سازی نرخ تجزیه این مواد، روش‌های متنوع فیزیکی، شیمیائی و زیستی (بیولوژیک) مورداستفاده قرار می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به تعویض آب، لای برداری، هوادهی، پایش مزارع در بین دو دوره پرورش، آهک و غیره اشاره نمود. در این رابطه، در سال‌های اخیر، مفهوم نوینی با عنوان «توالت میگو» یا «خروجی مرکزی» نیز توسط آبزی پروران به کار گرفته‌شده است. ازآنجاکه بستر استخر در طول دوره پرورش، نمی‌بایست از مواد آلوده‌کننده (مواد دفعی) پوشیده شود تا میگوها بتوانند در این مناطق تغذیه نمایند، لازم است تلاش گردد تا به‌منظور مدیریت مواد آلی کف استخرها، مواد دفعی در مرکز استخرها متمرکز گردد. به این منظور به‌عنوان بخشی از مکانیزاسیون مزارع پرورشی، از دستگاه‌های هواده استفاده می‌شود.

نقش هواده ها

چنانچه موقعیت نصب دستگاه‌های هواده مناسب باشد، این ادوات، علاوه بر تأمین میزان اکسیژن لازم، با ایجاد جریان آب به چرخش مواد آلی در سطح استخر و رانش این مواد به سمت مرکز استخر نیز کمک می‌نمایند.

خروجی مرکزی

جهت حذف پسماندهای تجمع یافته در مرکز و خارج نمودن آن‌ها از محیط استخر، خروجی مرکزی (توالت میگو) در کف استخرها احداث می‌گردد تا مواد آلی کف بستر با استفاده از انواع پمپ‌های غوطه‌ور (pumps Submersible) در سازه‌های توالت میگو، به کمک لوله‌گذاری در سازه خروجی مرکزی، به منطقه‌ای مناسب در خارج از استخر هدایت شود؛ بنابراین استفاده از خروجی مرکزی و یا توالت میگو به مدیریت کف بستر کمک کرده، مانع از تشکیل خاک سیاه و تولید گاز سولفید هیدروژن شده، همچنین محیط مناسب‌تری را برای رشد و بقای میگوها فراهم می‌آورد.

شکل 1 : عملکرد شماتیک سازه توالت میگو

شکل 2 : عملکرد شماتیک سازه خروجی مرکزی

ازجمله مزایای استفاده از این سازه:

1. تمیز بودن منطقه تغذیه میگو
2. کاهش استرس در میگوها ناشی از انباشت مواد دفعی و تولید آمونیاک، سولفید هیدروژن و…
3. کاهش ریسک ابتلا به بیماری
4. فراهم گردیدن شرایط برای آماده‌سازی مناسب استخر

مبانی احداث توالت میگو و خروجی مرکزی

نگارنده: فرزانه امانی کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان