کیفیت آب استخر پرورش ماهی با توجه به اجرای آزمایش‌های میکروبی، شیمیایی و فلزات سنگین، تعیین می‌گردد. با توجه به اینکه استخر پرورش ماهی نیاز به پایش همیشگی غلظت اکسیژن و PH آب و سایر پارامترها دارد لذا در این قسمت پارامتر‌های لازم برای اندازه‌گیری و بررسی کیفیت آب استخر پرورش ماهی ارائه می‌شود. این پارامترها و محدوده ذکرشده برای آن‌ها بر اساس استاندارد شماره 8726 سازمان ملی استاندارد می‌باشد.

استاندارد آب استخر پرورش ماهی

استخر پرورش ماهی، باید بر اساس اصول مهندسي کشاورزی، طراحي و بهره‌برداری شود. بدین‌جهت ساخت آن‌ها شامل هيدروتكنيك خاص خود مي‌باشد. اصولاً استخرها بايد دور از منابع آلوده احداث شود و راه دسترسی به جاده‌های اصلی را داشته باشد تا امكان تردد برای رساندن امكانات به آن‌ها وجود داشته باشد. درصد گل رس موجود در زمين برای نگهداری آب بايد در حد مطلوب باشد. اين استخرها پس از كندن زمين توسط بيل مكانيكی بايد از ديواره سازی خوبی برخوردار باشد تا آب از ديوارها به بيرون نفوذ نكند. تاج اين ديواره‌ها بايد طوري احداث‌شده باشد، كه وسايل نقليه بتواند روی آن‌ها تردد نمايد. آب‌وهوای منطقه به مدت ٦ ماه در سال بايد متناسب پرورش ماهی اصلی باشد.

آب استخر پرورش ماهيان گرم‌آبی

براي ماهيان گرم آبی نياز به هوای معتدل و گرم برای ماهيان سرد آبی نياز به هوای سرد برای حداقل شش ماه در سال می‌باشد. آب استخرها بايد از رودخانه، نهر و يا چاه تأمين گردد پس دور بودن استخرها از كارخانه‌ها و نهرهای آلوده از نكات حائز اهميت می‌باشد. بنابراين دقت لازم برای سالم بودن آب موردنیاز پيش از ساختن استخرهای پرورش ماهی برای تأمين آب آن‌ها الزاماً بايد ازنظر شيميايی، ميكروبی و سموم مورد بررسی قرار گيرد. درصد مناسب گل رس خاك، آب سالم، دمای مناسب محيط و دور بودن از آلودگی‌ها و دسترسی به جاده مناسب، همه از عوامل مهم مکان‌یابی و تأسيس استخرهای پرورش ماهی است.

استاندارد آب استخر پرورش ماهی

پارامترهای آب پرورش ماهی

منابع آب استخر پرورش ماهی

منابع متفاوتی برای تأمین آب استخر پرورش ماهی مورداستفاده قرار می‌گیرد. چاه، رودخانه، تالاب، آب جاری و غيره ازجمله منابع تأمین‌کننده آب استخر پرورش ماهی می‌باشند؛ که در صورت انتخاب  هریک از این منابع باید نسبت به آزمایش و آنالیز کیفیت آب موردنظر و انطباق آن با جدول بالا اقدام نمود.

ویژگی‌های فيزيكی آب

پارامتر‌های فیزیکی آب شامل دما، آب، كل مواد معلق و کل مواد محلولTDS ، کدورت، بو، مزه و رنگ است.

ويژگی‌های شيميايی آب

پارامترهای شیمیایی و فلزات سنگین آب شامل اكسيژن محلول و دی اكسيد كربن، قليائيت کل، سختی كل، فسفات ، نيترات، نيتريت، آمونياك، هيدروژن سولفوره(H2S) و فلزات سنگين شامل آهن كل، مس، روی، جيوه ، كادميم و تركيبات نفتی شامل پلی كربوهيدرات بی فنيل PCBS و كلر است.  استاندارد برای آب مزارع پرورش ماهی پرواری (گرم آبی و سرد آبی ) در زمینه‌های مشروحه زير كاربرد دارد. اين استاندارد درباره انواع گونه‌های رايج ماهی‌های گرم آبی ( كپور، آمور، فيتو فاگ و …) و سرد آبی( قزل‌آلا) در كشور كاربرد دارد.

شرایط استخر پروش ماهی

به مجموعه عمليات آماده‌سازی استخر، آبگيری، ماهی دار كردن، تغذيه و نگهداری باهدف توليد و استحصال ماهی جهت عرضه آن به بازار گفته می‌شود. روش متداول استاندارد پرورش ماهی در سازمان ملی استاندارد برای ماهيان گرم آبی نيمه متراكم (توليد ١٥ كيلو – ٣ تن ماهی در هكتار) و برای ماهيان سرد آبی روش متراكم (توليد ٣٠ -٥ ماهي در مترمربع)، می‌باشد.

آب‌های سطحی:

آب سطحی و جاری و يا ساكن در سطح زمين است. بايد توجه داشت كه، در مزارع پرورشی ماهيان گرم آبی، بيشتر از آب‌های سطحی شامل: رودخانه‌ها و تالاب‌ها، استفاده می‌شود. بايد توجه داشت كه، در مزارع پرورش ماهيان سرد آبی، عموماً از آب‌های سطحی مانند چشمه‌سارها و بالادست رودخانه‌ها نهرهای كوهستانی و … استفاده می‌شود.

آب‌های زيرزمينی:

به آبی كه در سنگ‌ها و رسوبات متشكله زمين انباشته‌ شده و می‌توان آن را مورد استخراج قرارداد، آب زیرزمینی گفته می‌شود. در استخر پرورش ماهی گرم آبی، از آب زيرزمينی بيشتر به‌عنوان جبران كمبود آب و تبخير آن، استفاده می‌گردد. در مزارع پرورشی ماهيان سرد آبی، از آب زیرزمینی گاهی به‌طور مستقيم به‌عنوان منبع تأمين آب و در صورت لزوم برای جبران كمبود آب، استفاده می‌گردد.

ويژگی‌های كيفی آب استخر پرورش ماهی

همان‌طور که تصویر بالا دیده می‌شود کیفیت شیمیایی و فیزیکی و فلزات سنگین موجود در آب استخرهای پرورش ذکرشده است. همچنین پارامترهایی مانند دما، اكسيژن محلول، هدایت الکتریکی، کدورت و PH که باید به‌صورت پیوسته آنالیز شود در ادامه ذکر می‌گردد.

دما

دمای آب برای پرورش ماهی يكی از فاكتورهای اساسی برای تغذيه رشد و تكثير ماهی، می‌باشد.

اكسيژن محلول

اكسيژن محلول در آب برای حيات، رشد و افزايش توليد ماهی الزامی بوده است. ماهيان سرد آبی نسبت به ماهيان گرم آبی به كمبود اكسيژن حساس‌تر می‌باشند.

درصد اشباع اكسيژن در آب

قابليت انحلال اكسيژن در دما و فشار جو معين در آب است.

pH

بيانگر قدرت يونی هيدروژنی در آب است و به ميزان اسيديته آب گفته می‌شود و در دامنه مناسب تأثيرات زيادی در افزايش توليدات اوليه و باروی آب و رشد و سلامتی ماهی دارد. در محيط‌های گرم آبی نوسانات و تغييرات pH به دليل عوامل طبيعی (نور- دما – فتوسنتز) و عمليات پرورشی (کود دهی  آهك پاشی  دارو و غيره)، متغیر است و نوسانات PH در درازمدت، اثر منفی بر رشد و تغذيه ماهيان پرورشی دارد.

هدايت الكتريكی 

قابليت يک محلول برای هدايت جريان الكتريكی را هدايت الكتريكی می‌نامند. معمولاً بر اساس ميكروزيمنس بر سانتی‌متر و بيانگر غلظت يون‌های موجود در محلول می‌باشد. عبور جريان الكتريكی از يک محلول به جامدات محلول غير آلی در آن مرتبط است مانند كلريد، نيترات، سولفات، فسفات و سديم، كلسيم، منيزيم، آهن و شوری است.

کدورت

به ميزان نفوذ نور در آب (عمق ديد)، گفته می‌شود. افزايش شفافيت در مزارع سرد آبی مناسب‌تر بوده و در مزارع گرم آبی شاخص باروری تعیین‌کننده ميزان کوددهی می‌باشد.ماهیان گرم آبی نسبت به ماهیان سرد آبی، قدرت تحمل کدورت آب بیشتری دارند و همچنین میزان نامناسب بودن کدورت آب در مزارع گرم آبی موجب اختلال در کارهای پرورشی می‌گردد.

كل جامدات محلول در آب (TDS)

TDS  بیانگر کل املاح محلول در آب می‌باشد. به دليل آنكه ماهيان سردآبی نياز به اكسيژن بيشتری برای تنفس دارند، بنابراين به‌کل جامدات محلول در آب، حساسيت بيشتری دارند.

مقاله مرتبط:

اهمیت مدیریت و کنترل کیفیت آب در مزارع پرورش میگو

نگارنده: ساراپارسا کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان