ماهی سی باس بالغ را می‌توان با طیف گسترده‌ای از خوراک‌ها و غذاها تغذیه کرد. این ماهی می‌تواند از انواع مختلف غذاها مانند ماهی‌های ضایعاتی، پلت‌های فشرده (Pressed Pellets) و پلت‌های اکسترود‌شده با انرژی بالا (High-Energy, Extruded Pellets) استفاده کند. به‌صورت دقیق‌تر، غذاهای ماهی ماهی سی باس شامل موارد زیر است:

1.غذاهای پلت‌شده صنعتی ماهی سی باس

• غذای پلت ماهی شناور یا فرونشینی با سرعت پایین (Floating / Slow Sinking Pellet)
• غذای پلت ماهی با قابلیت فرونشینی (Sinking Pellet)

2.غذاهای دست‌ساز (Farm-made Feed) ماهی سی باس

• غذای دست‌ساز از ضایعات ماهی (Trash Fish)
• ضایعات ماهی خردشده و چرخ‌شده خشک (Dry Food)
• ضایعات ماهی خردشده و چرخ‌شده مرطوب (Moist Food)

البته علاوه بر موارد بالا، انواع غذاهای زنده مثل میگو، کرم و غیره هم می‌تواند گزینه‌های مناسبی برای تغذیه باراموندی باشند. در ادامه غذاهای پلت‌شده و انواع غذاهای دست‌ساز را بیشتر توضیح دادیم و مزایا و معایب هر کدام از این خوراک‌های ماهی سی بس را بیان کردیم.

غذای پلت ماهی سی باس شناور یا فرونشینی با سرعت پایین 

این نوع غذای ماهی به‌صورت صنعتی و به شکل پلت‌های اکسترودشده یا منبسط شده (Extruded/Expanded pellet) ساخته می‌شود. این نوع پلت دارای مزایا و معایبی به شرح زیر است:

• مزیت‌های غذای پلت ماهی شناور

بهترین میزان ثبات در آب: پلت‌های شناور، به‌خوبی در داخل آب باقی می‌مانند و به‌آرامی فرو می‌روند یا تجزیه می‌شوند. در نتیجه مواد مغذی و ویتامین‌های موجود در آن‌ها برای مدت طولانی‌تری در دسترس ماهی‌ها قرار می‌گیرد و غذا هدر نمی‌رود.

بهترین ضریب تبدیل خوراک به گوشت (یا همان FCR پایین): به دلیل ثبات بالای این نوع پلت در آب، ضریب تبدیل غذایی (FCR) آن پایین‌تر است. به این معنی که ماهی‌ها برای رسیدن به وزن مشخص، به غذای کمتری از آن نیاز دارند.

کاهش عوامل ضدتغذیه‌ای (Anti-nutritional factors): عوامل ضدتغذیه‌ای می‌توانند بر هضم و جذب مواد مغذی توسط ماهی تأثیر منفی بگذارند. اما فرایند اکسترود کردن با حرارت بالا، می‌تواند بسیاری از عوامل ضد تغذیه‌ای موجود در مواد اولیه را از بین ببرد.

امکان مشاهده تغذیه ماهی: شناوربودن پلت‌های اکسترودشده کمک می‌کند که کنترل غذای ماهی‌ها و همچنین مدیریت مشکلات تغذیه‌ای راحت‌تر شود. چون این پلت‌ها شناور هستند و امکان مشاهده ماهی‌ها در حین خوردن غذا وجود دارد.

•  معایب غذای پلت ماهی شناور

1. هزینه تولید بالا: تولید این نوع پلت با دستگاه‌های گران‌قیمتی به نام اکسترودر (Extruder) انجام می‌شود. باتوجه‌ به هزینه دستگاه و همچنین پیچیده‌بودن فرایند تولید، هزینه تولید این پلت‌ها بالا است.
2. نیاز به مهارت بالا در تولید: تولید این نوع پلت‌ها همچنین به مهارت و دانش بیشتری نسبت به پلت‌های دیگر نیاز دارد.

غذای پلت ماهی سی باس با قابلیت فرونشینی

این نوع غذاهای ماهی ماهی سی باس به‌صورت صنعتی و به شکل پلت‌های متراکم (Compressed Pellet) ساخته می‌شود. در ادامه مزایا و معایب این نوع پلت‌های صنعتی را هم بررسی می‌کنیم.

• مزیت‌های غذای پلت ماهی با قابلیت فرونشینی (Sinking Pellet)

1. ثبات خوب در آب: این پلت‌ها به‌خوبی در آب باقی می‌مانند و به‌سرعت متلاشی نمی‌شوند. در نتیجه مواد مغذی موجود در آن‌ها برای مدت‌زمان بیشتری در دسترس ماهی‌ها است.
2. هزینه کمتر:این پلت از مواد اولیه خشک تهیه شده و نیازی به فرایندهای اضافی مانند شناورسازی ندارد. در نتیجه، نسبت به پلت‌های شناور، ارزان‌تر هستند و به سرمایه اولیه کمتری نیاز دارند.

• معایب غذای پلت ماهی با قابلیت فرونشینی (Sinking Pellet)

1. عدم امکان مشاهده تغذیه ماهی: برخلاف غذاهایی که در سطح آب می‌مانند، این پلت‌ها ته‌نشین می‌شوند. در نتیجه نمی‌توان به‌راحتی دید که ماهی در حال تغذیه است یا خیر. این امر می‌تواند کنترل غذادهی و تشخیص مشکلات تغذیه‌ای را دشوار کند.
2. کاهش جزئی ویتامین‌ها: فرایند تولید این نوع پلت‌ها شامل بخاردهی (Steam treated) است که ممکن است باعث از‌بین‌رفتن برخی از ویتامین‌های موجود در مواد اولیه شود.
3. ضریب تبدیل غذایی بالاتر (FCR بالا):ماهی‌هایی که از پلت‌هایی با قابلیت فرونشینی تغذیه می‌کنند، نسبت به ماهی‌هایی که از پلت‌های شناور تغذیه می‌کنند، ضریب تبدیل غذایی (FCR) بالاتری دارند. به این معنی که برای دستیابی به وزن مشخص، به غذای بیشتری نیاز دارند.

غذای دست‌ساز ماهی سی باس از ضایعات ماهی

غذای دست‌ساز ماهی سی بس معمولاً از یک یا چند ماده اولیه تشکیل می‌شود و دستورالعمل واحدی برای آن وجود ندارد. این نوع غذا به دو روش خشک و مرطوب تهیه می‌شود و فرمولاسیون آن به میزان هزینه و دردسترس‌بودن مواد اولیه بستگی دارد.

• مزیت‌های غذای دست‌ساز از ضایعات ماهی 

1. هزینه آن بسته به موقعیت جغرافیایی می‌تواند بسیار کم باشد.
2. برای تهیه آن به برق یا ماشین‌آلات نیازی نیست.
3. مصرف و هضم آن برای ماهی راحت است.

• معایب غذای دست‌ساز از ضایعات ماهی

1. در برخی از مناطق، هزینه آن بسیار زیاد است.
2. این نوع غذا باید بلافاصله استفاده شود و امکان نگهداری برای طولانی‌مدت را ندارد.
3. ضریب تبدیل غذایی به گوشت یا همان (FCR) آن بالا است.
4. تأثیرات منفی بر محیط‌زیست دارد و منبع آلودگی است.
5. خطر گسترش بیماری در این نوع غذا نسبتاً بالاتر است.

ضایعات ماهی خردشده و چرخ‌شده خشک

ماهی ضایعاتی خردشده خشک، نوعی از غذاهای ماهی سی بس است که روش ساده و انعطاف‌پذیری برای آماده‌سازی دارد. این غذا از ماهی‌های ضایعاتی تهیه می‌شود و به‌صورت دستی یا با استفاده از تجهیزات، ماهی‌ها را خرد می‌کنند تا هضم آن‌ها راحت‌تر شود.

• مزیت‌های ضایعات ماهی خردشده خشک

1. خوراک خشک ماندگاری بیشتری نسبت به خوراک مرطوب دارد.
2. ویتامین‌ها همچنان حفظ می‌شوند و تهیه آن آسان است.
3. به‌راحتی می‌توان آن را از سایت و یا فروشگاه‌ها خریداری کرد.
4. امکان استفاده از ضایعات محلی هم وجود دارد.

• معایب غذای ماهی خردشده خشک 

1. در این غذاها، نشاسته پخته نشده است و در نتیجه، خیلی قابل‌هضم نیست.
2. ضریب تبدیل خوراک به گوشت (FCR) آن بالا است.
3. خوراک خشک، پایداری پایینی در آب دارد که ممکن است به‌سرعت آب را جذب و حالت خمیری پیدا کند یا در آب متلاشی شود.

ضایعات ماهی خردشده و چرخ‌شده مرطوب

ضایعات ماهی خردشده مرطوب نیز نوعی از غذاهای دست‌ساز برای ماهی سی بس است بدون نیاز به دستگاه و ماشین تهیه می‌شوند. در برخی از موارد، انواع ویتامین و مواد معدنی هم به آن اضافه می‌شود تا ارزش غذایی و پایداری آن در آب بیشتر شود.

• مزیت‌های غذای ماهی سی بس مرطوب 

1. در تولید این غذا نیازی به دستگاه پلت‌ساز نیست و می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد.
2. ماهی سی بس عمدتاً به غذای نرم و مرطوب تمایل دارد و هضم این غذا برای آن‌ها آسان‌تر است.
3. چون در فرایند تولید غذای مرطوب، گرمای شدیدی به مواد غذایی اعمال نمی‌شود، تمام مواد معدنی و مغذی در غذا حفظ می‌شوند.

• معایب غذای ماهی سی بس مرطوب 

1. 1. این غذا می‌تواند باعث افزایش مواد آلی و مواد مغذی حل‌نشده در آب شود. این موضوع در نهایت منجر به کاهش کیفیت آب و افزایش آلودگی آن می‌شود.
   2. غذای مرطوب ثبات پایینی در آب دارد و ممکن است به‌سرعت متلاشی شود یا مواد مغذی خود را از دست بدهد. به همین دلیل ممکن است ناچار به استفاده از چسباننده‌های اضافی برای بهبود ثبات غذا در آب شوید.
   3. غذای مرطوب به دلیل رطوبت بالا، ماندگاری کمی دارد و باید به‌سرعت مصرف شود. یعنی نگهداری و حمل‌ونقل آن چالش‌برانگیز است.
   4. ضریب تبدیل خوراک به گوشت (FCR) آن بالا است.

نگارنده: ساراپارسا کارشناس ارشد شیلات گرایش تکثیر و پرورش آبزیان