مقدمه

جلبک‌های دریایی به خاطر خصوصیات منحصربه‌فردشان به‌صورت گسترده در بسیاری از جیره‌های آبزیان مورداستفاده قرار می‌گیرند. جلبک‌های دریایی به جهت دارا بودن منابع پروتئینی، معدنی و ویتامینی یکی از گزینه‌های مطلوب برای جایگزینی پودر ماهی محسوب می‌شوند. جلبک‌ها موجودات فتواتوتروف هستند و تولیدکنندگان اصلی مواد آلی در محیط‌های آبی محسوب می‌شوند.

از جلبک‌های غالب در این زمینه می‌توان به گونه‌های:

1. سارگاسوم
2. انترومورفا
3. آسوفیلوم
4. ماکروکیستیس
5. کریپتونمیا
6. اولوا اشاره نمود.

جلبک ها

جلبک‌ها برای تأمین اهداف مختلفی همچون جایگزینی منابع پروتئینی، در نقش همبند و یا جاذب غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرند. ترکیب شیمیایی این جلبک‌ها برحسب نوع گونه، شرایط محیطی و وضعیت فیزیولوژیکی متفاوت است. به‌طورمعمول جلبک‌ها غنی از پلی‌ساکاریدهای غیر نشاسته‌ای، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند.

پروتئین در جلبک‌ها

میزان پروتئین در جلبک‌ها بسته به فصل و گونه متفاوت است. عموماً جلبک‌های قهوه‌ای در مقایسه با جلبک‌های سبز و قرمز که 10 تا 47 درصد پروتئین دارند، حاوی 3 تا 15 درصد پروتئین در ماده خشک هستند.

ترکیب اسیدهای چرب در جلبک‌ها

ترکیب اسیدهای چرب و رنگدانه ها نیز در میان گروه های مختلف جلبکی متفاوت است. جلبک‌های قهوه‌ای و جلبک‌های قرمز دارای پتانسیل بهتری از EPA و DHA نسبت به جلبک‌های سبز هستند.

ویتامین C در جلبک ها

جلبک‌های قهوه‌ای حاوی ویتامین C بیشتری از جلبک‌های سبز و قرمز هستند.

تأثیر جلبک بر عملکرد رشد میگو

استفاده از پودر جلبک در خوراک میگو به میزان کمتر از 10 درصد موجب بهبود رشد، افزایش جذب خوراک و افزایش کارایی پروتئین شده است. این اثر در میزان رشد میگو بسته به نوع جلبک و میزان گنجانده شدن آن در خوراک و سن رشد میگو متفاوت است.

باید توجه داشت که اگر میزان جایگزینی پودر جلبک با سایر منابع غذایی بیش‌ازحد شود به دلیل میزان خاکستر بالا، میزان پروتئین پایین و یا میزان فیبر بالایی که درنهایت در جیره گنجانده می‌شود بر فاکتورهایی مانند SGR در میگو تأثیرگذار خواهد بود. باید به این نکته توجه داشت که مواد مغذی موجود در جلبک‎‌ها که قابلیت تأثیر مثبت در رشد میگوها را دارند نیز بسته به فصل‌های مختلف تغییر خواهد کرد.

تأثیر جلبک بر ترکیب شیمیایی بدن میگوها

میزان کلسترول و چربی در لاشه میگو با مصرف جلبک سارگاسوم و اولوا در جیره غذایی کاهش خواهد یافت. ترکیبات آمینواسیدی غیر پروتئینی مثل تائورین و اسید سیستئینولیک می‌تواند بر متابولیسم چربی تأثیرگذار باشند.

این اسیدآمینه‌ها می‌تواند در ترکیب با کلسترول در شکل‌گیری نمک صفراوی دخیل باشند( نمک های صفراوی) و در متابولیسم چربی به‌صورت کارآمد عمل نمایند. اسید سیستئینولیک می‌تواند به سیستئین هم تبدیل شود.

تأثیر جلبک‌ها بر کیفیت پلت

میزان استفاده از جلبک‌ها در خوراک بسته به نوع جلبک و گونه مصرف‌کننده متفاوت است. استفاده از جلبک در خوراک میگو به‌عنوان بایندر دقیقاً شبیه استفاده از بایندر سنتتیک در پلت‌هایی است که به روش اکسترود و با بخار ساخته می‌شوند. جلبک اولوا جزو جلبک‌هایی است که خاصیت بایندری قوی دارد. پودر کلپ در پلت‌ها موجب افزایش جذب آب می‌شود درحالی‌که بایندرهای مصنوعی معمولاً این پارامتر را کاهش می‌دهند.

درواقع میزان جذب آب یا پتانسیل ژلاتینی شدن و یا بایندر بودن جلبک توسط نوع و میزان پلی‌ساکارید تعیین می‌شود.

تأثیر جلبک بر مصرف خوراک توسط میگو

برخی ترکیبات موجود در عصاره‌های حاصل از جلبک‌های دریایی مثل آمینواسید، دی گالاکتوزیل، دی اسیل گلیسرول، فسفاتیدیل اتانول آمین و فسفاتیدیل کولین می‌تواند در خوراک آبزیان به‌عنوان جاذب غذایی کاربرد داشته باشند. ترکیبی به نام دی متیل سولفونیل پروپیونات (DMSP) ترکیبی است که در جلبک‌های سبز مثل اولوا وجود دارد و علاوه بر اینکه جاذب خوبی برای خوراک میگو محسوب می‌شود در افزایش بازدهی خوراک نیز تأثیر بسزایی دارد.

تأثیر جلبک بر میزان FCR و RER

جلبک اولوا و کریپتونمیا ازجمله جلبک‌هایی هستند که موجب کاهش میزان FCR در خوراک میگو شده‌اند. جلبک اولوا نیز جز جلبک‌هایی است که در خوراک میگوهای وانامی و مونودون نسبت به جلبک‌های دیگر PER (ضریب بازده پروتئین) بهتری را به خود اختصاص داده است. جلبک‌ها قادرند جذب و آسیمیلاسیون پروتئین در جیره را افزایش داده و در تنظیم متابولیسم چربی‌ها مؤثر واقع شوند.

تأثیر جلبک‌ها بر بقای میگو و مقاومت در برابر بیماری

گونه‌های مختلف سارگاسوم که در سواحل خلیج‌فارس به‌وفور یافت می‌شوند، می‌توانند در افزایش بقا در میگو وانامی مؤثر باشند. برخی از ترکیبات استخراج‌شده از جلبک‌ها از قبیل کارآگینان، آلژینات، لامینارین و فوکویدان می‌تواند در افزایش مقاومت و افزایش ایمنی میگوی تحت تأثیر باکتری‌ها و ویروس‌ها مؤثر واقع شوند.

علاوه بر کاربرد عصاره‌های مختلف جلبکی در خوراک میگو می‌توان از روش‌های غوطه‌وری میگوهای پرورشی در عصاره‌ی جلبک‌های دریایی نیز پیش از مواجهه با ویروس لکه سفید که یکی از ویروس‌های شایع در محیط‌های پرورشی میگو می‌باشد، استفاده کرد.

تأثیر جلبک بر میزان سنتز رنگدانه‌ها

رنگدانه سازی در سخت‌پوستان تحت تأثیر رنگدانه ای در جیره، سطح دوز، طول دوره غذادهی، ترکیب جیره و میزان استری شدن کاروتنوئیدها است.

جلبک‌های قهوه‌ای غنی از کاروتنوئیدها هستند که می‌توان به فوکوگزانتین، کلروفیل آلفا، بتاکاروتن و گزانتوفیل اشاره نمود. درحالی‌که جلبک‌های سبز مثل گونه‌های اولوا حاوی کلروفیل آلفا و بتا، بتاکاروتن، لوتئین، زئاگزانیتن و نئوگزانتین هستند. جلبک‌های قرمز نیز حاوی فیکواریترین قرمز، فیکوسیانین آبی، بتارکاروتن و آلفا کاروتن، زئاگزانتین و لوتئین هستند.

نتیجه‌گیری

استفاده از ارگانیسم‌های دریایی به‌عنوان منابع جدید غذایی در حال گسترش است، دراین‌بین، جلبک‌ها به دلیل دارا بودن مواد بیولوژیکی فعال، مواد مغذی، معدنی و برخی از ویژگی‌های عملکردی پلی‌ساکاریدهای موجود در آن‌ها، برای مدت طولانی است که در برخی از کشورها به‌عنوان بخشی از غذای انسان و حیوانات موردتوجه می‌باشند.

به‌طورکلی استفاده از جلبک‌های تازه در جیره مولدین میگو و جلبک‌های تخمیرشده برای خوراک لارو میگو می‌تواند گزینه‌های خوبی را برای تغذیه میگو در مراحل مختلف رشدی ایجاد نماید. با توجه به وجود مقادیر زیادی از منابع جلبک‌های دریایی در کشور ایران به‌ویژه خلیج‌فارس، می‌توان ازاین‌گونه جلبک‌ها به‌عنوان جایگزین سایر منابع مغذی در جیره غذایی آبزیان و خصوصاً میگوهای پرورشی بهره جست.