1. نکروز عصبی ویروسی(Nervous Necrosis Viruses) در سی باس

نکروز عصبی ویروسی (Nervous Necrosis Viruses یا به اختصار VNN) یک بیماری ویروسی است که بر روی ماهی‌ها، به ویژه در مراحل اولیه زندگی آن‌ها (مراحل لاروی یا نوزادی)، تأثیر می‌گذارد. این بیماری اولین بار در سال 1988 توسط Bellance و Gallet de saint-Aurin  متعاقب یک تلفات سنگین در لارو باس دریایی در جزایر مارتینیک فرانسه گزارش شد.

عامل بیماری نکروز عصبی ویروسی در سی باس

NNV از جنس بتانوداویروس(Betanodavirus) و خانواده نیدوویریده، ویروسی کوچک فاقد پوشش است و معمولاً باعث آسیب به سیستم عصبی ماهی‌ها از جمله سی باس می‌شود.

• در ماهی سی‌باس (باراموندی)، علائم بیماری نکروز عصبی ویروسی (Nervous Necrosis Virus یا VNN) به‌طور معمول به صورت اختلالات عصبی و رفتاری بروز پیدا می‌کند. این علائم در مرحله لاروی یا نوزادی بیشتر مشاهده می‌شود و به شکل‌های مختلفی ممکن است ظاهر شوند.

علائم کلیدی بیماری نکروز عصبی ویروسی در سی‌باس

1.اختلالات حرکتی و عصبی:

حرکات غیرطبیعی یا بی‌ثبات.

فلج یا ضعف در اندام‌ها : ماهی قادر به شنا کردن به‌طور طبیعی نخواهد بود.

رفتارهای غیرعادی: مثل شنا در جهت‌های غیر طبیعی یا دورانی یا مارپیچی.

2. کاهش فعالیت و بی‌تحرکی:

ماهی‌ها معمولاً بی‌حرکت و نزدیک به سطح آب یا کف قرار می‌گیرند.

3. علائم استرس و ضعف عمومی:

ماهی‌ها ممکن است نشانه‌هایی از ضعف عمومی مانند کاهش اشتها یا تورم در بدن نشان دهند.

4. مرگ ‌ومیر:

در صورت بروز عفونت شدید، ماهی‌ها ممکن است به‌طور ناگهانی بمیرند.

نکات :

• این علائم معمولاً در مراحل اولیه زندگی ماهی‌ها مشاهده می‌شود و ویروس بیشتر در ماهیان جوان و حساس به این بیماری حمله می‌کند.
• در مراحل پیشرفته‌تر، می‌تواند باعث تلفات گسترده‌ای در مزارع پرورش ماهی شود.
• عفونت نوداویروس معمولاً در لارو سی بس بین 15 تا 24 روزگی شایع‌تر است، اگرچه ماهی‌های تا 7 هفته مبتلا به این بیماری هم دیده شده‌اند.

راه‌های اصلی پیشگیری و کنترل شامل موارد زیر هستند:

1. قرنطینه و مدیریت بهداشت

• قرنطینه کردن ماهی‌ها: ماهی‌های جدید وارد شده به مزرعه باید به مدت حداقل 2 تا 4 هفته در شرایط قرنطینه نگهداری شوند تا از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل شود.
• پیشگیری از انتقال ویروس: استفاده از پروتکل‌های دقیق بهداشتی برای جلوگیری از انتقال ویروس بین تانک‌ها و بخش‌های مختلف مزرعه.
• تمیزی و ضدعفونی تجهیزات: تجهیزات، شناورها، و تانک‌ها باید به‌طور مرتب ضدعفونی شوند تا از انتقال ویروس جلوگیری شود.

2. کنترل کیفیت آب

• نظارت بر کیفیت آب: شرایط نامناسب آب مانند دمای زیاد، pH نامناسب، یا سطوح بالای آمونیاک می‌تواند ماهی‌ها را ضعیف کند و آن‌ها را مستعد ابتلا به بیماری‌های ویروسی کند.
• تصفیه آب به‌طور منظم: تصفیه و تعویض منظم آب برای جلوگیری از تجمع مواد آلاینده و بهبود شرایط بهداشتی.

3. تقویت سیستم ایمنی ماهی‌ها

• رژیم غذایی مناسب: ارائه تغذیه مناسب و متعادل به ماهی‌ها برای تقویت سیستم ایمنی آن‌ها. استفاده از مکمل‌های ویتامینی و معدنی می‌تواند به تقویت مقاومت ماهی‌ها کمک کند.
• کاهش استرس: جلوگیری از شرایط استرس‌زا مانند تراکم بالا، تغییرات ناگهانی دما و رفتارهای غیرطبیعی که ممکن است باعث ضعف سیستم ایمنی ماهی‌ها شوند.

4. کنترل واردات و صادرات ماهی

• مراقبت در واردات ماهی‌ها: از واردات ماهی‌هایی که ممکن است ناقل ویروس باشند خودداری کنید.
• بازرسی‌های منظم: از بازدیدهای مکرر برای بررسی سلامت ماهی‌ها و شناسایی علائم بیماری استفاده کنید.

5. تشخیص زودهنگام و اقدامات درمانی

• تشخیص زودهنگام بیماری :از روش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص ویروس در ماهی‌ها استفاده کنید تا بیماری در مراحل اولیه شناسایی شود.
• جداسازی ماهی‌های مبتلا: ماهی‌های آلوده باید به‌سرعت از دیگر ماهی‌ها جدا شوند تا از شیوع بیماری جلوگیری شود.

6. آموزش و آگاهی پرورش‌دهندگان

پرورش‌دهندگان ماهی باید با علائم، نحوه انتقال و روش‌های پیشگیری از VNN آشنا شوند تا بتوانند اقدامات لازم را به‌موقع انجام دهند.

مراقبت‌ در هچری(دوران لاروی کالچر):

• مولدین را می ­توان از طریق تجزیه و تحلیل PCR خون و یا مایعات تولیدمثلی به عنوان ماهی «حامل» شناسایی کرد. تمام ماهی‌­های حامل باید از هچری خارج شوند. استفاده از ازن برای ضدعفونی دسته­‌های تخم قبل از پرورش لارو اکیداً توصیه می­‌شود.
• پس از هر دوره پرورش لارو، هچری باید به طور کامل ضد عفونی و خشک شود تا از انتقال ذرات ویروس از یک دوره به دوره بعدی جلوگیری شود.
• ضدعفونی باید برای تمام لوله‌ها، فیلترها و دستگاه ­های مورد استفاده در هچری اعمال شود.
• تغذیه لارو و کیفیت آب باید در سطوح مطلوب حفظ شود تا به لاروها در مقاومت در برابر عفونت کمک شود.
• ماهی باید در محیطی با حداقل استرس پرورش داده شود.

نتیجه

برای این بیماری درمانی وجود ندارد، اما در مواجهه با شیوع نکروز عصبی ویروسی در یک منطقه تعدادی استراتژی وجود دارد که ممکن است برای کاهش تلفات به کار گرفته شود:

• تمام ماهی های مرده یا بیمار باید به طور منظم از محیط پرورش خارج شوند.
• نرخ جریان آب باید در تلاش برای کاهش بار ویروسی در محیط پرورش به حداکثر برسد.
• شوری ممکن است به ppt 15-12 کاهش یابد تا استرس اسمزی کاهش یابد.
• پارامترهای کیفیت آب باید بهینه شود.

2. ویروس لنفوسیستیس(Lymphocystis disease virus یا به اختصار LCDV)

بیماری لنفوسیستین (Lymphocystis) یک بیماری ویروسی است که معمولاً ماهی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در ماهی‌های سی باس (Seabass) نیز مشاهده می‌شود. لنفوسیستیس یک بیماری پوستی است که توسط یک ایریدویروس ایجاد می­‌شود که با هایپرتروفی فیبروبلاست‌ها مشخص می‌گردد و باعث ایجاد تومورهای کوچک یا ضایعات لنفوسیستی در پوست، باله‌ها و سایر بافت‌های ماهی می‌شود.

علائم بیماری لنفوسیستین:

1. وجود ضایعات گوشتی: تومورهای سفید یا خاکستری که به صورت برآمدگی‌های ریز روی پوست یا باله‌های ماهی ظاهر می‌شوند.
2. کاهش تحرک: ماهی ممکن است در معرض کاهش فعالیت و تحرک قرار گیرد.
3. رنگ پریدگی یا تغییر رنگ پوست: این ضایعات ممکن است باعث تغییر در رنگ پوست ماهی شوند.
4. تغییر در رفتار: ماهی‌ها ممکن است به دلیل ضایعات یا درد از محیط معمولی خود دور شوند.
5. کاهش اشتها: در موارد شدیدتر ممکن است ماهی‌ها اشتهای خود را از دست بدهند.

کنترل و پیشگیری:

1. حفظ شرایط آبزی سالم: حفظ کیفیت آب و شرایط مناسب محیطی می‌تواند از بروز بیماری‌ها پیشگیری کند. به ویژه دمای مناسب، سطح اکسیژن و pH آب باید کنترل شود.
2. جلوگیری از استرس ماهی‌ها: استرس می‌تواند ماهی‌ها را مستعد بیماری‌های مختلف کند، بنابراین باید از شلوغی، تغییرات سریع دما و تغذیه نامناسب جلوگیری کرد.
3. قرنطینه ماهی‌های جدید: قبل از وارد کردن ماهی‌های جدید به استخر یا سیستم پرورش، آنها باید به مدت 2-3 هفته در قرنطینه قرار گیرند تا از انتقال بیماری‌های احتمالی جلوگیری شود.
4. استفاده از داروهای ضد ویروسی و ایمن‌سازی: گرچه درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد، اما گاهی از داروهای ضد ویروسی برای کاهش علائم استفاده می‌شود.
5. مدیریت بهداشتی: نظافت و ضدعفونی منظم تجهیزات، استخرهای پرورش ماهی برای جلوگیری از انتشار ویروس ضروری است.
6. بررسی و تشخیص زودهنگام: شناسایی سریع علائم و درمان زودهنگام می‌تواند کمک کند تا بیماری گسترش نیابد.

در مجموع، بیماری لنفوسیستین یک بیماری ویروسی است که معمولاً با علائم ضایعات پوستی همراه است و به دلیل عدم درمان قطعی، پیشگیری از طریق مدیریت بهداشتی و شرایط محیطی اهمیت زیادی دارد و همچنین کاهش تراکم ذخایر ماهیان بیمار در قفس نیز به بهبود آن­ها کمک می­ کند.

مطالعه بیشتر:

بیماري نکروز عصبی ویروسی (VNN) در آبزیان

بررسی عفونتهای ناشی از بتانوداویروس در ماهیان و لزوم کنترل آنها

نگارنده: ساراپارسا کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان