مهمترین فواید و خواص ماهی سیباس پرورشی
1403-03-30
خرچنگهای ویولنزن Uca Ocypididae و کنترل آنها در استخرهای پرورش میگو
1403-04-03
مقدمه
بیماری بیرونزدگی چشم ماهی بیماری است که باعث برجستگی، تورم یا بیرون آمدن چشم یک ماهی میشود. ازنظر علمی، این بیماری بهعنوان اگزوفتالمی شناخته میشود. برآمدگی ظاهر چشم درنتیجه تجمع مایعات است. مایع میتواند در پشت چشم یا درون چشم خود جمع شود.
علت بیماری بیرونزدگی چشم ماهی
- کمبود غذا
- وجود سمها
- بالا آمدن درجه حرارت آب
- وجود مس
- آمونیاک زياد در آب
- فشار بالای آب
- کيفيت ضعيف آب
- شرايط زیستمحیطی
- وجود گازهای اتمسفر به صورت فوق اشباع در آب
- علت اصلی بروز این بیماری افزایش و یا کاهش ناگهانی گازهای محلول در آب است.
بروز بیماری بیرونزدگی چشم ماهی، به علت ترشح چرکی غدد چشمی بوده که هم در ماهيان آب شيرين ديده میشود و هم در ميان ماهیهای آبشور.
شکل 1. حباب گازی در آبشش و بالهها
منشأ بیماری
- امکان دارد که کلیه ماهی منشأ اين بيماری باشد؛ که در آن صورت، بيماری بروز میکند. مشکلات کلیوی میتوانند به بيماری چشم و متورم شدن شکم، به علت جمعآوری مايعات باشد که در اين صورت، شکم ماهی بادکرده و فلسها حالت ايستاده به خود میگیرند.
- بعضیاوقات نیز، منشأ بيماری چشمی، يک بيماری قارچی میباشد که در اين حالت تنها چشم ماهی باد میکند.
- اگر بيماری چشمی ماهی، علت انگلی داشته باشد، ۹۰٪ از هر دو چشم ماهی، دچار آسيب و تورم میشود؛ که علت اين آسيب، قارچ یا انگل یا حتی باکتری میباشد.
- در شرایط بروز بیماری، گازها در خون ماهی با سرعت معمول افزایش یا کاهش پیدا نمی کنند. این گازها از حالت محلول در خون خارج شده و بصورت حباب در می آیند و ماهیان براثر آمفیزوم و آمبولی گازی در اندام های مختلف تلف میشوند.
- آب چاه و چشمه عموماً دارای نیتروژن زیاد (به دلیل مصرف نشدن در فرآیندهای زیستی) و اکسیژن کم (بهدلیل کاهش آن به وسیله مواد آلی در خاک) می باشند که این امر باعث بروز بیماری حباب گازی و زدگی و به دنبال آن بیرون زدگی چشم در ماهیانی که از این آبها استفاده میکنند، میشود.
نکته: اگر در بیماری بیرونزدگی چشم، حدقه چشم ماهیان سیاه باشد عامل این بیماری ویروسی است و اگر روشن باشد عامل آن باکتریایی است.
تشخیص بیماری بیرونزدگی چشم ماهی
ممکن است که یک يا هر دو چشم ماهی، دچار اين عارضه شود؛ بدینصورت که گويی پشت چشم يک حباب هوا قرارگرفته است که باعث میشود به حدقه چشم فشار وارد شود و چشم بادکرده و در انتها از کاسه بیرون بزند. مدت اين عارضه ممکن است چندين هفته به طول بیانجامد.
اين اتفاق در ۲ صورت رخ میدهد:
- اتفاق فيزيکی عاری از عفونت
- بيماری انگلی
بیماری حباب گازی عموماً توسط جستجوی حبابهای گاز در درون بافتهای ماهی مبتلا، تشخیص داده میشود.
علائم
- بی اشتهایی
- بی حالی
- زخم یا قرمزی
- خونریزی پوست و عضلات
- برآمدگی یا از دست دادن فلسها
- اتساع شکم
- رفتار غیرعادی یا توانایی ضعیف شنا
- برآمدگی چشمها (اگزوفتالمی)
- تلفات بالا
- ازنظر تغییرات رفتاری، ممکن است فعالیت کمتری را مشاهده کنید.
- ماهیها ممکن است زمان بیشتری را برای مخفی ماندن صرف کنند.
مکانیسم عمل این بیماری
حبابهای گاز که با چشم غیر مسلح قابل رویت میباشند در غشای مخاطی پوششی حفره دهان و همچنین به تناوب در آبششها و بالهها یافت میشود. حبابها ممکن است در رگها انباشته شده و در جریان خون اختلال ایجاد کنند و ماهیان مبتلا متعاقب آن بهدلیل نرسیدن اکسیژن به بافتها میمیرند.
درمان بیماری
درمان بیماری بیرونزدگی چشم ماهی دارای مراحل گوناگونی است که عبارتاند از:
- در سیستمهای مداربسته، در صورت بالا بودن بیومس در استخرهای پرورشی که حجم زیادی از آمونیاک دفعی وارد آب میشود، آب فرصت کافی برای دفع آمونیاک ندارد از طرفی پایین بودن دما، باعث کاهش متابولیسم باکتریهای مفید در استخر پالایش میشود. در صورت بالا رفتن آمونیاک آب، سیستم ایمنی بدن ماهی ضعیف میشود و باعث شروع فعالیت باکتریهای فرصتطلب میشود. در طولانیمدت باید از باکتریهای نتروزوموناس و نیتروباکتر استفاده شود. در این صورت غذادهی سریعاً باید کم شود و آب تازه و تمیز وارد سیستم شود.
- آب را بررسی کنید و تغییراتی بر روی آن اعمال کنید: چنانچه سطح آمونیاک و نیترات قابلتعیین شدن باشد، شما باید برای رفع مشکل، در اسرع وقت تغییراتی را اعمال کنید. بهعلاوه، سطح پیاچ و دمای آب را بررسی کنید تا مطمئن شوید که پارامترها برای ماهی شما قابلقبول هستند.
- ماهیها را در یک مخزن قرنطینه با شرایط مطلوب آب قرار دهید.
- نمک اضافه کنید: برای کم کردن تورم میتوانید ماهی را بانمک درمان کنید. به ازای هر ۵ گالن آب در مخزن تصفیه، بین یک تا سه قاشق چایخوری، نمک اضافه نمایید.
- برای جلوگیری از بدتر شدن شرایط عفونی، باکتریایی و آسیب قرنیه میتوانید از محصولات استاندارد آنتیبیوتیکی استفاده کنید.
نگارنده: فرزانه امانی کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان
