مقدمه

هپاتوپانکراس یکی از مهمترین ارگان‌های متابولیسمی و سم زدایی در میگوها می‌باشد که معمولاً تحت تأثیر استرس‌های محیطی، تهاجم عوامل بیماری‌زا، هضم بیش‌ازحد و یا کمبودهای تغذیه‌ای قرار دارد.

عوامل موثر بر سلامت هپاتوپانکراس

1. نامناسب بودن محیط استخر
2. باقی‌مانده فرآورده‌های نفتی
3. مواد ضدعفونی‌کننده
4. فلزات سنگین
5. نیتروژن آمونیاکی و غیره باعث به خطر افتادن سلامت هپاتوپانکراس می‌شوند.

اختلال در عملکرد هپاتوپانکراس می‌تواند بر عملکرد فعالیت‌های مختلف متابولیک و همچنین عملکردهای سلامت میگوها تأثیرگذار باشد مانند:

1. کاهش جذب مواد مغذی
2. کاهش فعالیت‌های متابولیسمی
3. کاهش سرعت رشد
4. ضعیف شدن بدن
5. کاهش سطح ایمنی
6. افزایش خونریزی
7. آبشش لجنی یا فاسد شده
8. عفونت‌های روده‌ای
9. کاهش مقابله با عوامل استرس
10. اختلال در فرآیند پوست‌اندازی
11. افزایش نرمی پوسته
12. افزایش حساسیت به بیماری‌ها
13. کاهش توانایی هضم
14. هدر رفت مواد مغذی خوراک و افزایش ضریب تبدیل غذایی

ویژگی عملکردی انواع مکمل‌های خوراکی

1. نقش آنتی‌اکسیدانی
2. امولسیون کنندگی
3. تثبیت‌کنندگی
4. اتصال‌دهندگی
5. محرک بودن، جاذبه
6. پیش برندگی رشد
7. القاکنندگی پوست‌اندازی
8. آنتی‌بیوتیکی
9. پروبیوتیکی
10. پری‌بیوتیکی
11. ضد میکروبی

نقش مکمل‌های غذایی در پرورش میگو

1. افزایش سرعت رشد
2. افزایش بازماندگی در طول دوره پرورش
3. بهبود سیستم ایمنی و فعالیت‌های فیزیولوژیکی بدن
4. کاهش هزینه‌های مربوط به خرید غذا
5. حفظ کیفیت غذا
6. بهبود کیفیت آب
7. کاهش تولیدات مضر محیطی
8. کاهش رسوب چربی در هپاتوپانکراس

اسیدهای صفراوی

اسیدهای صفراوی از یکسری استرول‌ها تشکیل‌شده که در فرآیند متابولیسم کلسترول در کبد حیوانات تولیدشده و در روده ترشح می‌شوند.

نقش اسیدهای صفراوی

1. از طریق فعال‌سازی لیپاز موجب تسهیل در هضم و جذب چربی موجود در ماده غذایی، ویتامین‌های محلول در چربی و سایر مواد مغذی موجود در روده می‌گردند. با این‌حال، برخی از گونه‌های باکتری ویبریو با تغییر در ساختار خود قادرند از اثرات ضد باکتریایی اسیدهای صفراوی رها یابند.
2. اسیدهای صفراوی با تأثیر بر متابولیسم چربی و کربوهیدرات علاوه بر حل نمودن لیپیدهای موجود در غشای سلول‌های باکتریایی و تغییر در نسبت فسفولیپیدها به پروتئین‌های سطحی غشاء باعث از بین رفتن یکپارچگی غشاء و افزایش نفوذپذیری آنها خواهند شد.
3. اسیدهای صفراوی تولید ترکیبات سمی در سلول‌های هپاتوپانکراس را کاهش داده و موجب تجزیه اندوتوکسین (سموم مترشحه از باکتری‌های روده‌ای) موجود در روده می‌شود. . این ماده از طریق ایجاد یک سد مخاطی در روده از عبور اندوتوکسین جلوگیری کرده و جذب اندوتوکسین از طریق روده را کاهش می‌دهد.
4. اسیدهای صفراوی می‌توانند اندوتوکسین‌ها را به مواد بی‌ضرر تجزیه کرده یا با اتصال به اندوتوکسین‌ها آن‌ها را خنثی ساخته و درنهایت از طریق سیستم دفعی از بدن خارج نمایند.

روی‌هم‌رفته اسیدهای صفراوی باعث کاهش آسیب‌های هپاتوپانکراس ناشی از مایکوتوکسین‌ها، فلزات سنگین و سایر مواد مضر می‌شوند.

اهمیت اسیدهای صفراوی در تغذیه میگو

وجود مقادیر بالای پروتئین و چربی در جیره غذایی بار سنگینی را به چرخه سیستم تولید اسیدهای صفراوی در هپاتوپانکراس تحمیل میکند. از این رو شیوع هر گونه بیماری در میگو به دنبال ایجاد شرایط نامساعد محیطی، عفونت‌های باکتریایی و کاهش توانایی ایمنی رخ میدهد

پودر ماهی

در میگوها، پودر ماهی ایده آل ترین منبع پروتئینی می‌باشد. لذا به دلیل محدود بودن عرضه جهانی و افزایش قیمت آن یافتن مواد مناسب جایگزین همانند سویا بسیار حائز اهمیت است.

کنجاله سویا

ازآنجاکه کلسترول نقش بسزایی در عملکرد غشای سلولی و پوست‌اندازی میگوها ایفا می‌کند، جایگزین نمودن کنجاله سویا بجای پودر ماهی در جیره موجب کاهش رشد، کاهش غلظت کلسترول بافتی، کاهش سنتز کیتین و کاهش میزان پوست‌اندازی در میگوها می‌شود.

کلسترول

به دلیل عدم وجود کلسترول در کنجاله سویا و عدم توانایی سنتز کلسترول در میگوها لازم است در جیرهای غذایی حاوی مقادیر زیاد سویا، از کلسترول استفاده گردد.

منبع اصلی انرژی

لیپیدها منبع اصلی انرژی در موجودات بوده و معمولاً دومین ذخیره بیوشیمیایی بزرگ پس از پروتئین می‌باشند که امروزه به‌طور گسترده‌ای به رژیم‌های غذایی حیوانات اضافه‌شده تا نیازهای انرژی موردنیاز آن‌ها را برآورده کنند.

جایگزینی مناسب برای کلسترول

اسیدهای صفراوی قادرند تا از طریق متلاشی نمودن ذرات چربی (امولسیفایر کردن)، فعال نمودن آنزیم لیپاز و تسهیل در تشکیل ذرات چیلومیکرون (مخلوط پروتئین و چربی) علاوه بر هضم و رهاسازی کلسترول، جذب و انتقال آن‌ها را از روده به هپاتوپانکراس و بافت چربی تسهیل بخشند. همچنین در تولید گلوکز برای ایجاد متابولیسم و سوخت ساز نقش اساسی بر عهده‌ دارند.

در موجودات جوان به دلیل کم بودن ترشح صفرا، هضم و جذب چربی‌های موجود در رژیم غذایی ضعیف انجام می‌شود.

فواید نمک‌های صفرا

تغذیه میگوی سفید غربی با جیره‌ی غذایی حاوی نمک صفرا به‌عنوان جایگزین کلسترول در جیره غذایی منجر به افزایش رشد، افزایش میزان کلسترول در بافت‌های میگو و افزایش پوست‌اندازی در میگوها می‌شود. استفاده از نمک‌های صفراوی به شکل مکمل در تقویت‌کننده سیستم ایمنی میگوها، غیرفعال کردن ارگانیسم‌های بیماری‌زا و افزایش بازماندگی و مقاومت در برابر عوامل بیماری‌زا نقش بسزایی دارند. همچنین این مواد قابلیت ضد استرسی قوی داشته و سطح آنزیم‌های سوپر اکسیدار دیسموتاز، گلوتاتین، پیراکسیداز گلوتاتین ردوکتاز را بهبود می‌بخشند. افزودن این ماده به جیره غذایی میگوها به دلیل حفاظت از سلول‌های هپاتوپانکراس باعث پیشگیری از سندروم مدفوع سفید می‌شود.

منشأ بیماری ها

سندرم مدفوع سفید و بیماری روده سفید در میگو به دنبال عفونت‌های هپاتوپانکراس توسط عوامل بیماری‌زا ایجاد می‌شود. این ماده باعث پیشگیری از نکروز عفونی هپاتوپانکراس که عامل آن ویبریو (AHPND) پاراهمولیتیکوس است می‌گردد.

بیماری مدفوع سفید در میگوی سفید غربی

پوست اندازی

سخت‌پوستان بارها و بارها در طول چرخه زندگی‌شان پوست‌اندازی می‌کنند که باعث می‌شود دگردیسی و رشد به‌صورت گام‌به‌گام انجام شود. فعالیت پوست‌اندازی این موجودات تحت تأثیر عوامل درون‌زا (غدد درون‌ریز) و عوامل برون‌زا (مواد غذایی، دما و شوری) قرار دارد. ازآنجاکه رشد بعد از پوست‌اندازی انجام می‌شود، لذا هرگونه بزرگ شدن بعد از فرآیند پوست‌اندازی صورت گرفته و پس‌ازآن فرآیند رشد سازمانی انجام می‌گیرد؛ بنابراین، به‌منظور سرعت بخشیدن به‌سرعت رشد و دگردیسی و کوتاه کردن چرخه رشد، استفاده از هورمون‌ها به ابزاری مهم برای بهبود دفعات پوست‌اندازی در سخت‌پوستان تبدیل‌شده است.

عوامل مؤثر بر پوست اندازی

یکی از عوامل اصلی درون‌زا مؤثر بر دفعات پوست‌اندازی در سخت‌پوستان میزان هورمون جلوگیری کننده از پوست‌اندازی می‌باشد. با توجه به اینکه میگوها قادر به سنتز کلسترول در بدن خود نیستند. لذا از مهم‌ترین عوامل برون‌زای مؤثر بر دفعات پوست‌اندازی در سخت‌پوستان، کلسترول موجود در جیره غذایی است که از آن برای سنتز کیتین پوسته بهره می‌برند.

اسیدهای صفراوی و مکمل غذایی

به‌منظور سرعت بخشیدن به رشد میگوها می‌بایست از اسیدهای صفراوی به‌صورت مکمل غذایی استفاده گردد. لذا افزودن اسیدهای صفراوی علاوه بر بهبود دفعات پوست‌اندازی در میگوها می‌تواند باعث افزایش مصرف کلسترول موجود در جیره غذایی و افزایش سنتز کیتین و سفت شدن (صدفی شدن) پوسته شود.

نتیجه‌گیری

هپاتوپانکراس بخشی از دستگاه گوارشی میگوها می‌باشد که نقش بسزایی در حفظ سلامتی میگوها بر عهده آن است، بنابراین حفاظت از این ارگان می‌تواند تضمین‌کننده سلامت میگو باشد. با توجه به نقش هپاتوپانکراس در سلامت میگو، استفاده از نمک‌های صفراوی سنتتیک (مصنوعی) به‌عنوان یک مکمل غذایی در غذای میگو ضروری است؛ بنابراین محافظت از هپاتوپانکراس می‌بایست در طول دوره پرورش انجام گیرد تا روند شیوع بیماری در میگوها به‌طور نسبی کاهش یابد.

مکمل های غذایی در جیره غذایی

نگارنده: فرزانه امانی کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان