ویبریوزیس

ویبریوزیس یکی از بیماری‌های باکتریایی مهم منجر به مشکلات در صنعت آبزی پروری، که مسئول مرگ و میر میگوهای پرورشی در سراسر جهان است.

شیوع ویبریوزیس

شیوع ویبریوزیس زمانی رخ می‌دهد که عوامل محیطی سبب افزایش سرعت تکثیر باکتری گردند.

باکتری‌های جنس ویبریو از نظر مورفولوژی میله‌ای کوتاه، با یک تاژک قطبی و گرم منفی هستند و یکی از اعضای خانواده ویبریوناسه و متشکل از حداقل 34 گونه شناخته شده است که هر جنس خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک متمایز خود را دارد.

ویبریو به چه معناست؟

ویبریو نام خود را از کلمه لاتین ویبرار، به معنی (موج) گرفته است.

این باکتری ساکنان بومی محیط‌های دریایی و مصب رودها می‌باشند. آن‌ها در محیط‌های آبی شور در محدوده دمایی 10 تا 30 درجه سانتی‌گراد و به صورت آزاد در آب و یا چسبیده به سطوح جاندار یا بی‌جان زندگی می‌کنند. خانواده ویبریوناسه یکی از مهم ترین گروه باکتری هتروتروف اکوسیستم‌های دریایی است و نقش مهمی را در آب‌ بازی می‌کنند.

بیش از 20 گونه بیماری‌زا ویبریو شناسایی شده‌اند که بعضی از آن‌ها پاتوژن انسان هستند مانند ویبریوکلرا و بعضی گونه‌ها پاتوژن موجودات آبزی همچون میگو هستند مانند: ویبریو پاراهمولایتیکوس، ویبریو آنگویلاروم، ویبریوهاروی و غیره.

ویبریوهاروی

یکی از گونه‌های مهم ویبریو به ویژه در مراکزتکثیر، ویبریوهاروی است.

ویبریوهاروی در همه محیط‌های دریایی زندگی آزاد داشته و در روده برخی از حیوانات دریایی زندگی می‌نمایند. گونه‌های ویبریوهاروی جداسازی شده، بعضی بیماری‌زا و تعدادی غیر بیماری‌زا هستند که حاکی از وجود تنوع ملکولی و ژنتیکی زیاد این گروه از باکتری است.

باکتری ویبریوهاروی به عنوان پاتوژن اصلی در پرورش بسیاری از گونه‌های بی‌مهرگان از جمله میگو در سراسر جهان شناخته شده است و مرگ و میر بالایی در میگو به ویژه در مراحل لاروی ایجاد می‌کند.

هزاران واحد تکثیر و تولید لارو در جهان به این آلودگی مبتلا شده‌اند و ضررهای اقتصادی بی‌شماری را تجربه کردند. ویبریوهاروی باعث زخم مزمن پوست در کوسه و گاستروانتریت در پرورش ماهی گروپر می‌گردد.

شدت بیماری‌زایی ویبریو

شدت بیماری‌زایی ویبریوهاروی وابسته به گونه میزبان، دوز، زمان در معرض قرارگرفتن، سن و فاکتورهای بیماری‌زایی سویه باکتری است. با این حال، مکانسیم‌های بیماری‌زایی به طور دقیق مشخص نشده است. عامل تداوم و بقای ویبریوهاروی در مراکز تکثیر میگو به علت توانایی تشکیل بیوفیلم همراه با مقاومت در برابر مواد ضدعفونی کننده و آنتی بیوتیک است.

علائم کلینیکی ویبریوهاروی

این بیماری باعث مرگ و میر شدید بالاخص در پست لاروها و میگوهای جوان می‌شود.

• میگوهای آلوده به بیماری علائمی از قبیل هیپوکسی و آمدن به سطح و کناره‌های استخر را نشان می‌دهند. با توجه به اینکه میگوها برای دریافت اکسیژن به سطح می‌آیند، پرندگان دریایی جهت گرفتن میگوها در روی استخرها به فراوانی دیده می‌شوند.
• معمولا در شب میگوهای آلوده حالت نورافشانی از خود نشان می‌دهند.
• عفونت‌ ناشی از ویبریوها در میگو ممکن است جلدی، روده‌ای یا عمومی باشد. این حالت‌ها خصوصا در لاروها و پست لاروها مشاهده می‌شوند.
• به همراه علائم سطحی آلودگی‌های باکتریایی، معمولا مجاری هپاتوپانکراس و اپی تلیال روده میانی نیز متورم شده و به داخل مجاری هپاتوپانکراس رها می‌گردد و به همین دلیل بیماری را Bolitas blancas  یا Little white balls می‌گویند.
• تهاجم باکتری به سطح روده میانی و مجاری هپاتوپانکراس، ممکن است موجب گسترش پلاک‌های باکتریایی و ایجاد عفونت سیستمی و عمومی گشته و فاز نهایی بیماری شروع شود.

تشخیص

تشخیص عفونت ویبروزیس براساس نشانه‌های بالینی و مطالعات بافت شناسی است. در بزرگنمایی زیاد میکروسکوپ نوری، پلاکت‌های روی بدن به صورت تجمعی از باکتری‌های میله‌ای شکل در سطح کوتیکول یا قسمت‌های دهان، ضمائم حرکتی و در سطح کوتیکول مری و قسمت‌های دستگاه گوارش و معده دیده می‌شوند.

روش انتقال

گونه‌های ویبریو در آب مورد استفاده برای تکثیر و پرورش میگو و همچنین بیوفیلم تشکیل شده بر روی ساختارهای در تماس با آب در سالن‌های تکثیر و مزارع پرورش میگو، وجود دارد. باکتری ویبریوهاروی از طریق زخم، منافذ پوشش حیوان یا تغذیه وارد بدن میگو می‌شود. منبع اصلی ویبریوهاروی در سالن تکثیر، محتویات روده میانی میگوهای ماده آماده تخم ریزی است که در طی تخم ریزی از بدن آن خارج می‌شوند.

پیشگیری و درمان

آلودگی‌های ویبریویی را در مراکز تکثیر و پرورش، می‌توان با مدیریت مناسب بهداشتی آب و کاهش میزان استرس در میگوها کنترل نمود.

عوامل موثر در پیشگیری از انتقال بیماری شامل:

• انتخاب مکان مناسب، طراحی خوب استخر و آماده‌سازی مناسب قبل از ریختن بچه میگو است.
• افزایش تعویض آب روزانه و کاهش توده زیستی موجود در استخر در زمان پرورش به منظور کاهش مرگ و میر ناشی از ویبریوزیس توصیه می‌شود.
• زه‌کشی، خشک کردن و آهک پاشی استخرها پس از برداشت توصیه می‌گردد.
• به منظور کنترل ویبریوهای درخشان سالن تکثیر، شستن تخم‌ها با ید و فرمالدئید و همچنین جلوگیری از آلوده شدن تخم‌ها با مدفوع میگو، توصیه می‌شود.
• از دیگر راهکارهای مناسب جهت پیشگیری از بروز ویبریوزیس می‌تواند به ضد عفونی آب توسط کلر، استفاده از پروبیوتیک‌ها و مواد محرک سیستم ایمنی اشاره نمود.

مطالعه بیشتر:

Vibrio and major commercially important vibriosis diseases in decapod crustaceans

Vibrio harveyi: a serious pathogen of fsh and invertebrates in mariculture

نگارنده: ساراپارسا کارشناس ارشد شیلات گرایش تکثیر و پرورش